Hoorn

Categorie: Kunst, muziek & cultuur > Muziektermen
Datum & Land: 16/06/2013, BE
Woorden: 1553

Coulissen
Beschilderde decorstukken die rechtop staan naast het podium

Corps de ballet
Dansers die als groep samen dansen en geen solo's of hoofdrollen dansen

Contrast
tegenstelling

Contrapunt
Meerstemmigheid waarbij elke stem onafhankelijk is, het tegenovergestelde van harmonie

Communie
Slotzang uit het proprium van de mis

Contrafact
Nieuwe tekst op bestaande melodieën.

Contra-alt
Laatste vrouwenstem

Consort
Vier- tot zesstemmig ensemble voor kamermuziek

Consonant
Harmonieus samenklinkend

Consecratie
Kerngebeuren van de mis, waarbij brood en wijn veranderd worden in het lichaam en bloed van Christus

Conische boring
De buis is bij het aanblaaspunt het smalst, en wordt naar het einde toe steeds breder

Conductus
Geestelijk niet-liturgisch gezang in het Latijn

Concerto grosso
Een muziekstuk voor een groep solisten

Concertmeester
Leider van de eerste violen in een orkest

concerto
Drie- of vierdelige compositie voor solo-instrumenten en symfonieorkest

Concertino
Klein concert

Concert
Optreden van een orkest, groep of zanger

Compositie
Muziekstuk dat het eindresultaat is van het uitwerken van één of meerdere muzikale gegevens

Componist
Iemand die muziek schrijft

Completen
Gebed voor het slapengaan uit het officie

Complementaire intervallen
Het interval dat een ander interval aanvult tot het oktaaf

Complementair ritme
Het ritme van de ene partij vult het andere aan, zodat klinkend het ritme compleet wordt.

Communio
Slotzang uit het proprium van de mis

Cover-versie
Nagebootste versie van een lied

Coloratuur
Virtuoze versiering van zangstukken door snelle loopjes, sprongen en tremelo’s. Tot aan het begin van de 19e eeuw kregen zangers van alle stemsoorten door coloraturen de gelegenheid hun virtuositeit te demonstreren. Vanaf de19e eeuw werden coloraturen voornamelijk aangetroffen in sopraanaria’s. Beroemde coloratuuraria’s zijn de wraakaria van de koningin van de nacht in Mozart’s Zauberflöte, de waanzinaria van Lucia in Lucia di Lammermoor (Donizetti) en de aria van Zerbinetta uit Ariadne auf Naxos (Strauss).

Courante
Franse snelle dans in een oneven maat

Couplet
Regels van een lied die een eenheid vormt. De melodie blijft hetzelfde, maar de tekst verandert.

Countertenor
Hoogste mannelijke stem, op de hoogte van van de vrouwelijke alt. Met de opkomst van de historisch getrouwe opvoering van de vroege muziek werden countertenors weer veelvuldig ingezet, bijvoorbeeld om bij de opvoering van oude muziek de voordracht van castraten te benaderen.

Coda
Het naspel (eindstukje) van een muziekstuk.

Credo
Geloofsbelijdenis, gezang uit het ordinarium van de mis

Csardas
Vurige, Hongaarse dans

Custos
Dit half nootje met een staartje naar boven geeft op het einde van de notenbalk of bij een verandering van sleutel aan met welke noot de volgende notenbalk aanvangt. De custos zelf wordt niet gezongen.

cylindrische boring
de buis is over de gehele lengte even breed

Cyclisch
Composities waarbij de diverse onderdelen nauw met elkaar in verband staan

Czimkon
Slavische dans

Danssuite
Compositie met minstens vier onderdelen.

Da segno
Aanduiding dat een deel van de compositie vanaf een bepaald teken herhaald moet worden.

Da Capo principe
De gezongen delen in een aria worden afgewisselt door een instrumentaal deel.

Da Capo aria
Driedelige aria waarvan het derde deel het eerste met varianten herhaalt

Da Capo
Een deel van de compositie dievanaf het begin herhaald moet worden.

Deuterus
Tweede modus met finalis op mi. Omvat de authentieke derde en de plagale vierde kerktoon

Detonatie
Afwijking van de juiste toon

Demi-caractère
Een folkloristische dansstijl, soms wat komisch getint, vaak technisch heel moeilijk.

Dissonant
Een samenklank waarvan de tonen veel wrijving geven (onrustig, spannend). Deze samenklank kan uit twee of meer tonen bestaan.

Discant
Hoge gedeelte van het toonregister

Discantus
Meerstemmigheid

Dirty intonation
Het opzettelijk iets te hoog of te laag spelen of het vervormen van de toon

Dirigent
Leidt het orkest, ensemble of koor. Bepaalt het tempo en hoe er gespeeld moet worden.

diaken
Assistent van de celebrant bij de mis; ook een geestelijke die de voorlaatste van de zeven wijdingen ontvangen heeft

Diptiek
Compositie die bestaat uit twee delen (tweeluik)

Dixieland
Oude stijl van Jazz. Blanke orkestjes die wesstere melodieën spelen met van oorsprong Afrikaanse ritmes.

Divertimento
Meerdelige compositie met een luchtig karakter

Diatonisch
opeenvolgend

Diatonische toonreeks
Doorlopende reeks opeenvolgende tonen

diastematisch handschrift
Neumen met aanduiding toonhoogte

Diapason
toonhoogte, algemeen geldende stemming

Diafonie
Dissonant, niet welluidend

doxologie
Lofspreuken: men onderscheidt de grote doxologie (Gloria in excelsis Deo) en de kleine doxologie (Gloria Patri et Filio)

Doublure
Instrument dat een stem exact volgt en die stem daardoor verdubbelt

Do
Eerste noot van een toonladder. Wordt ook wel aangeduid met c

Doorwerking
In een sonate het deel na de expositie waarin de componist 'speelt' met verschillende thema's uit de expositie

Doorgecomponeerd
Liedvorm waarbij elke strofe een andere melodie heeft

Dominant
De vijfde toon of trap van een toonladder. In de toonladder van do is de sol de dominant

Dodecafonie
Compositietechniek waarbij de chromatische tonen alle twaalf worden toegepast

Drieklank
Een samenklank die is opgebouwd uit drie verschillende tonen

Dur
grote-terts-toonsoort

Duool
Een in tweeën gedeelde noot

Duo
Muziekstuk voor twee instrumenten en ook een groep die uit twee muzikanten bestaat

duet
twee stemmen of twee instrumenten

Dubbelmol
Twee mollen voor een noot, die aangeven dat de noot twee halve tonen of één toon moet verlaagd worden

Dubbelkruis
Twee kruisen voor een noot, die aangeven dat de noot twee halve tonen of één toon moet verhoogd worden. Wordt soms ook aangeduid met een x voor de noot.

Dubbelconcert
Concert voor twee instrumenten of twee orkesten

Dynamiek
De toonsterkte. Zijn schakeringen die bepalen hoe hard of zacht een muziekstuk gespeeld moet worden.

Echodynamiek
Een fragment uit een muziekstuk dat in een zachtere toonsterkte wordt herhaald.

Eenstemmige muziek
Muziek waarbij steeds één stem klinkt. Wanneer door twee of meer personen dezelfde melodie wordt gezongen, is het ook éénstemmige muziek.

Elegie
Treurzang waarin de droefenis breed wordt uitgemeten

Entree
Opening van een muziekstuk of een ballet.

Entr'acte
Muzikaal tussenspel tussen twee bedrijven van een opera

Entrada
Openingsstuk

Ensemble
Groep van zangers of instrumentalisten die gezamelijk musiceren

Ensemble
Groep muzikanten

Enkelriet-instrumenten
instrumenten die een mondstuk hebben waartegen het riet is bevestigd

Enharmonisch
Twee tonen die hetzelfde klinken, maar anders worden genoteerd, bijvoorbeeld Fis en Ges.

Epistel
Schriftlezing in de mis, doorgaans uit de brieven van de apostelen

Estampie
Danslied

Étude
Oefenstuk

Euouae
Slotformule van een psalmtoon (differentia) ontleend aan de klinkers van seculorum amen

Euritmie
Bewegingskunst waarbij muziek en beweging harmonieus samengaan.

Eufonie
Welluidendheid

Eucharistie
De mis of het avondmaal, centraal gebeuren uit de christelijke liturgie

Evergreen
Lied dat door de jaren heen populair is gebleven

Evangelie
Laatste schriftlezing in de mis, ontleend aan een van de vier evangelies

Exsultet
Gezang bij de wijding van de paaskaars in de Paasnacht

Expressionisme
Kunststijl uit het begin van de 20ste eeuw waarbij de componist uiting geeft aan zijn eigen gevoelens

Expositie
Het eerste deel van een werk, waarin de componist thema's exposeert die de basis zijn voor de rest van de compositie. Hierna volgt nog de doorwerking en de reëxpositie.

Fasleutel
Geeft aan op welke lijn de fa staat. Dient voor de lage instrumenten.

Farandole
Levendige dans uit Zuid-Frankrijk

Fantasie
Compositie met een steeds variërend motief.

Fanfare
Muziekkorps met koperen blaasinstrumenten en slaginstrumenten. In een fanfare komen geen houtinstrumenten voor.

Fandango
Spaanse volksdans in een driedelige maat