Radbout Universiteit Nijmegen - Woordenboek Organische Chemie

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Organische chemie
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 1302

methyleengroep

functionele groep: =CH2
Engelse vertaling: methylene group
Duitse vertaling: Methylenegruppe
Atoomgroep die bestaat uit een koolstofatoom en twee waterstofatomen die via twee aanbindingen (-CH 2 -) of een eenbinding (=CH 2 ) verbonden zijn.

methyleencyclohexaan
(1192-37-6)
Engelse vertaling: methylenecyclohexane
CAS Nummer: 1192-37-6
NSC Nummer: 73918


methylchloride
(74-87-3)
synoniemen: chloormethaan
Engelse vertaling: methyl chloride
CAS Nummer: 74-87-3
UN Nummer: 1063


methylbromide
(74-83-9)
synoniemen: broommethaan
Engelse vertaling: methyl bromide
CAS Nummer: 74-83-9
UN Nummer: 1062
Werd in Nederland tot 1992 als ontsmettingsmiddel gebruikt. Moet na 2010 wereldwijd verboden zijn omdat het giftig is en de ozonlaag aantast.

methylbenzoaat
(93-58-3)
synoniemen: benzoëzuurmethylester, methylbenzeencarboxylaat
IUPAC naam: methylbenzoaat
Engelse vertaling: methyl benzoate, benzoic acid methyl ester, methyl benzenecarboxylate
CAS Nummer: 93-58-3
NSC Nummer: 9394
UN Nummer: 2938


methylamine
(74-89-5)
IUPAC naam: methaanamine
Engelse vertaling: methylamine
Groepen: alkaanaminen
CAS Nummer: 74-89-5
UN Nummer: 1061


methylacetaat
(79-20-9)
Engelse vertaling: methylacetate
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 79-20-9
NSC Nummer: 405071
UN Nummer: 1231
Methylester van azijnzuur dat veel als oplosmiddel gebruikt wordt.

methyl-4-hydroxybenzoaat
(99-76-3)
Engelse vertaling: methyl 4-hydroxybenzoate, methyl paraben
Groepen: parabenen
CAS Nummer: 99-76-3
NSC Nummer: 406127


methyl-3-nitrobenzoaat
(618-95-1)
Engelse vertaling: methyl 3-nitrobenzoate
CAS Nummer: 618-95-1
NSC Nummer: 1327


methyl-2-buteen
(513-35-9)
Engelse vertaling: 2-methyl-2-butene
CAS Nummer: 513-35-9
NSC Nummer: 74118


methionine
(63-68-3)
IUPAC naam: 2-amino-4-(methylthio)-butaanzuur
afkorting: M, Met
Engelse vertaling: methionine
Duitse vertaling: Methionin
Groepen: aminozuren
CAS Nummer: 63-68-3
NSC Nummer: 22946


mijngas
Bestaat voornamelijk uit methaan.

micrometer
afkorting: m
Groepen: afstandsmaten
10 -6 m

Michael-acceptor
Molecuul dat Michael-additie kan ondergaan.

Michael-additie
Molecuul met twee dubbele bindingen dat op de 1 en de 4 positie van het geconjugeerde systeem additie ondergaat.

micel
Engelse vertaling: micelle
Groepen: amfifielen
Een micel is een bolle supramoleculaire sturctuur van amfifielen die met hun hydrofobe staarten naar binnen staan.
micel Vergelijk vesicle

Mitsunobu-reactie
Groepen: naamreacties
Reactie van een chiraal alcohol, waarbij het chiraal centrum inverteerd. Milde methode om alcoholen om te zetten in iodides.

morfoline
(110-91-8)
Engelse vertaling: morpholine
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 110-91-8
NSC Nummer: 9376
UN Nummer: 2054


morfine
(57-27-2)
Engelse vertaling: morphine
Duitse vertaling: Morphium
Groepen: drugs
CAS Nummer: 57-27-2
Verslavend middel dat ook als pijnstiller gebruikt wordt. Na acetylering vormt dit molecuul herodne. Is vernoemd naar de Griekse god van de dromen, Morpheus.

monosacharide
Groepen: koolhydraten
Monomere sachariden. Glucose en fructose zijn de belangrijkste.

molekuulformule
De molekuulformule geeft het aantal atomen van elk soort binnen één molekuul. Vergelijk verhoudingsformule

molekulaire structuur
Engelse vertaling: constitution
Specifieke combinatie van bindingen en atomen die karakteristiek is voor een molecuul. Dit kan 2D worden weergegeven als een structuurformule.

molecuulmassa
Groepen: massa
Massa van 1 molecuul uitgedrukt in atomaire massa-eenheden. Meestal wordt echter de molaire massa gebruikt.

molecuul
synoniemen: molecule
Engelse vertaling: molecule
Duitse vertaling: Molekuele
Geheel van atomen die met covalente bindingen met elkaar verbonden zijn en een specifieke moleculaire structuur vormen.

moleculaire configuratie
De karakteristieke 3D structuur rond een atoom.

moleculaire conformatie
Groepen: conformatie
De karakteristieke 3D-vorm van een molecuul.

molariteit
afkorting: M
Aantal mol per liter. Maat voor de concentratie van verbinding in een oplossing.

molaire massa
synoniemen: molmassa
Engelse vertaling: molar gravity
Groepen: massa
Massa van 1 mol stof. Een vaak gebruikt synoniem is molmassa.

molair volume
Het molair volume is het volume van 1 mol gas. Het is druk en temperatuur afhankelijk, maar voor elk gas hetzelfde.

mol
Engelse vertaling: mole
Duitse vertaling: Maulwurf
Groepen: SI-eenheden
1. De mol is een maat voor het aantal atomen of moleculen.
2. Eén mol is gedefinieerd als het aantal C 12 -atomen dat samen 12 gram zwaar weegt. Dit aantal is gelijk aan het getal van Avogadro. Zie getal van Avogadro

moerasgas
Bestaat voornamelijk uit methaan.

muskxyleen
(81-15-2)
Engelse vertaling: musk xylol
CAS Nummer: 81-15-2
NSC Nummer: 59844


muskketon
(81-14-1)
Engelse vertaling: musk ketone
CAS Nummer: 81-14-1
NSC Nummer: 15339


myristinezuur
(544-63-8)
IUPAC naam: tetradecaanzuur
Engelse vertaling: myristic acid, tetradecanoic acid
Groepen: alkaanzuren
CAS Nummer: 544-63-8
NSC Nummer: 5028


natronloog
Oplossing van natriumhydroxide in water.

natriumsorbaat
(7757-81-5)
Engelse vertaling: sodium sorbate
Groepen: conserveermiddelen
CAS Nummer: 7757-81-5
E-Nummer: E201


natriumdodecylsulfaat
(151-21-3)
natriumdodecylsulfaat
Engelse vertaling: dodecyl sodium sulfate
CAS Nummer: 151-21-3
NSC Nummer: 403337


natriumbenzoaat
(532-32-1)
Engelse vertaling: sodium benzoate
CAS Nummer: 532-32-1
E-Nummer: E211


natriumascorbaat
(134-03-2)
Engelse vertaling: sodium ascorbate
CAS Nummer: 134-03-2
E-Nummer: E301


natriumacetaat
(127-09-3)
Engelse vertaling: sodium acetate
CAS Nummer: 127-09-3
NSC Nummer: 77459
E-Nummer: E262


natrium
afkorting: Na
Engelse vertaling: sodium
Duitse vertaling: Natrium
Groepen: elementen , alkalimetalen
Zeer reactief element. Is explosief in contact met water.

nanometer
afkorting: nm
Groepen: afstandsmaten
10 -9 m

naftaleen
(91-20-3)
Engelse vertaling: naphthalene
Duitse vertaling: Naphtalin
Groepen: aromaten
CAS Nummer: 91-20-3
NSC Nummer: 37565


naftaceen
(92-24-0)
Engelse vertaling: naphthacene
CAS Nummer: 92-24-0


naamreacties
Reacties die de naam van de bedenker dragen of op een andere manier een naam in de reactienaam dragen

neopentaan
(463-82-1)
synoniemen: tetramethylmethaan
IUPAC naam: 2,2-dimethylpropaan
Engelse vertaling: 2,2-dimethylpropane
CAS Nummer: 463-82-1


neohexaan
(75-83-2)
IUPAC naam: 2,2-dimethylbutaan
Engelse vertaling: neohexane, 2,2-dimethyl butane
CAS Nummer: 75-83-2
NSC Nummer: 74126


nitreerzuur
Engelse vertaling: nitric acid
Duitse vertaling: Salpetersaeure
Mengsel van geconcentreerd salpeterzuur en geconcentreerd zwavelzuur. Wordt gebruikt om aromatische verbindingen van NO 2 groepen te voorzien.

nitreuze damp
Gasmengsel van NO en NO 2 .

nicotine
(54-11-5)
Engelse vertaling: nicotine
Duitse vertaling: Nikotin
Groepen: giffen , insecticiden
CAS Nummer: 54-11-5
NSC Nummer: 5065
UN Nummer: 1654


nitrosobenzeen
(586-96-9)
Engelse vertaling: nitrosobenzene
CAS Nummer: 586-96-9
NSC Nummer: 66479


nitromethaan
(75-52-5)
afkorting: NM
Engelse vertaling: nitromethane
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 75-52-5
NSC Nummer: 428
UN Nummer: 1261


nitroglycerine
(55-63-0)
synoniemen: glyceryltrinitraat, trinitroglycerine
Engelse vertaling: nitroglycerin, trinitroglycerin
Duitse vertaling: Nitroglycerin, Glycerintrinitrat
Groepen: explosieven
CAS Nummer: 55-63-0
UN Nummer: 0143
Explosief bestanddeel van dynamiet.

nitroalkanen
Een alkaan waarbij een waterstofatoom vervangen is door een nitrogroep.

nitrobenzeen
(98-95-3)
Engelse vertaling: nitrobenzene
CAS Nummer: 98-95-3
NSC Nummer: 9573
UN Nummer: 1662


nitrocellulose
(9004-70-0)
synoniemen: cellulose nitraat
Engelse vertaling: nitrocellulose, cellulose nitrate
CAS Nummer: 9004-70-0


normaal
afkorting: N
Een oplossing heeft een concentratie van 1 N als de opgeloste stof in een concentratie van 1 M aanwezig is en eenwaardig is. Is de stof meerwaardig, zodat het meer waterstofatomen kan opnemen of afstaan, dan is de normaliteit van de oplossing gelijk een de molariteit vermenigvuldigd met het aantal protonen dat wordt opgenomen of afgestaan.

noradrenaline
(51-41-2)
Engelse vertaling: noradrenaline
CAS Nummer: 51-41-2


nonylfenol
(25154-52-3)
Engelse vertaling: nonylphenol
CAS Nummer: 25154-52-3
Gele, brandbare vloeistof die slecht oplosbaar is in water en als surfactant gebruikt wordt.

nonadecaan
(629-92-5)
structuurformule: CH3(CH2)17CH3
IUPAC naam: nonadecaan
Engelse vertaling: nonadecane
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 629-92-5
NSC Nummer: 77136
Alkaan met 19 koolstofatomen.

nonaan
(111-84-2)
Engelse vertaling: nonane
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 111-84-2
NSC Nummer: 72430
UN Nummer: 1920


novoviol
(127-41-3)
Engelse vertaling: novoviol
Groepen: geurstoffen
CAS Nummer: 127-41-3
Een geurstof met een zoete, bloemige geur.

nulpuntsenergie
Energie die een molecuul bezit bij nul graden Kelvin.

nucleotiden
Engelse vertaling: nucleotides
Groepen: DNA
Bestaan uit een suiker (ribose of desoxyribose), een DNA-base en een, twee of drie fosfaatgroepen.

octetregel
synoniemen: octettheorie van Lewis
Regel, bedacht door Lewis, die stelt dat atomen met acht elektronen in de buitenste schil verhoogde stabiliteit vertonen. Waterstof vormt hier een uitzondering op. De buitenste schil van een waterstofatoom bestaat uit alleen een 1s orbitaal en biedt slechts plaats aan twee elektronen. Daarom vormt het atoom maar één binding. Merk op dat de regel alleen van toepassing is op een klein aantal elementen, hoewel deze elementen wel de basis vormen van de organische chemie. Deze elementen zijn: B,C,N,O,F
Voorbeeld 1. Edelgassen hebben een met acht elektronen hun buitenste schil volledig gevuld, waardoor ze door hun stabiliteit geen chemische reacties aangaan.
Voorbeeld 2. Stabiele ionen ontstaan uit het opnemen of afstaan van een of twee elektronen waarna er aan de octetregel voldaan wordt: het natriumatoom heeft é é n elektron in de buitenste schil en vormt na afstaan van dit elektron het stabiele Na + kation dat in keukenzout voorkomt. Het chlooratoom daarentegen heeft zeven elektronen in de buitenste schil en wil graag een elektron opnemen, waarna wederom aan de octetregel voldaan wordt. Dan ontstaat het stabiele Cl - anion.
Voorbeeld 3. Neutrale moleculen kunnen gevormd worden door elektronen te delen in een binding. In methaan, bijvoorbeeld, deelt het koolstofatoom zijn vier elektronen uit de buitenste schil met de waterstofatomen, en het waterstofatoom zijn enkel elektron met het koolstofatoom. Door dit delen van elektronen heeft het koolstofatoom 4 (zichzelf) + 4 x 1 (waterstofatomen) elektronen in zijn buitenste schil beschikbaar en elk waterstofatoom 1 (zichzelf) + 1 (koolstofatoom) en bereiken alle atomen een stabiele situatie.

octaan
(111-65-9)
Engelse vertaling: octane, n-octane
Duitse vertaling: Octan
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 111-65-9
NSC Nummer: 9822
UN Nummer: 1262
Kleurloosgas met een bezinegeur.

octaangetal
Engelse vertaling: octane rating
Getal dat de verbrandingskwaliteit van brandstoffen aangeeft. Isooctaan, dat geen `kloppende` motor geeft, heeft het getal 100 toegewezen gekregen. Heptaan geeft wel een sterk kloppende motor, en kreeg het getal 0. Een octaangetal van 90 betekent dat het brandstofmengsel evenveel klopt als een isooctaan-heptaan mengsel met een verhouding van 90:10. Vroeger werd tetraethyllood gebruikt om het octaangetal van bezine te verhogen, maar wordt vanwege de giftigheid van lood niet meer gebruikt. Zie isooctaan , heptaan , tetraethyllood

octadecaan
(593-45-3)
structuurformule: CH3(CH2)16CH3
IUPAC naam: octadecaan
Engelse vertaling: octadecane
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 593-45-3
NSC Nummer: 4201
Alkaan met 18 koolstofatomen.

oestron
(53-16-7)
synoniemen: estron
Engelse vertaling: estrone
Groepen: sterodden
CAS Nummer: 53-16-7
NSC Nummer: 9699


oestradiol
(57-91-0)
Engelse vertaling: estradiol
Groepen: sterodden
CAS Nummer: 57-91-0
NSC Nummer: 20293
Een van de belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen en bepaalt de secundaire geslachtskenmerken. Zie testosteron

oligosachariden
Groepen: koolhydraten
Condensatieproducten van drie tot negen suikergroepen.

oligomeer
Engelse vertaling: oligomer
Groepen: polymeren
Drie tot negen monomeren die met elkaar verbonden zijn. Zijn het twee monomeren dan wordt het een dimeer genoemd, zijn het meer dan negen monomeren, dan wordt de verbinding een polymeer genoemd.

oliezuur
(112-80-1)
IUPAC naam: cis-9-octadeceenzuur
Engelse vertaling: oleic acid, cis-9-octadecenoic acid
Groepen: vetzuren
CAS Nummer: 112-80-1
NSC Nummer: 9856


oliën
Groepen: triglyceriden
Oliën zijn esters van glycerol en vetzuren. Vergelijk vetten

olefinen
Engelse vertaling: olefins
Groepen: acyclische koolwaterstoffen
Acyclische of cyclische koolwaterstof met één of meer dubbele koolstof-koolstof-bindingen, met uitzondering van aromatische verbindingen. Voorbeelden zijn alkenen, cycloalkenen en gelijkaardige polyenen.

ompoling
Engelse vertaling: umpolung, pole reversal
Duitse vertaling: Umpolung, Umpolung
Het omdraaien van de normale polariteit van een atoom in een functionele groep door op zo`n manier derivatiseren dat de functionele groep na de reactie opnieue verkregen kan worden.

omlegging
Engelse vertaling: rearrangement
Duitse vertaling: Reorganisation
Een omlegging is een reactie waarbij een groep (W) verplaatst naar een andere atoom (A /> B). Er zijn nucleofiele of anionotrope, elektrofiele of kationotrope, prototrope en vrije-radicaal omleggingen. Meestal verplaats de groep zich naar het naburige atoom, een 1,2-shift, maar soms ook over langere afstand. Zie Cope-omlegging

omesteren
Engelse vertaling: transesterification
Reactie waarin een ester ongezet wordt in een andere ester. Destilleren van ethylacetaat in methanol geeft via een omestering methylacetaat.

omega-9 vetzuren
Engelse vertaling: omega-9 fatty acids
Klasse van onverzadigde vetzuren waarvan de eerste onverzadigde binding zit na de negende koolstofatoom, geteld vanaf de methylgroep (en niet de zuurgroup).

omega-6 vetzuren
Engelse vertaling: omega-6 fatty acids
Klasse van onverzadigde vetzuren waarvan de eerste onverzadigde binding zit na de zesde koolstofatoom, geteld vanaf de methylgroep (en niet de zuurgroup).

omega-3 vetzuren
Engelse vertaling: omega-3 fatty acids
Klasse van onverzadigde vetzuren waarvan de eerste onverzadigde binding zit na de derde koolstofatoom, geteld vanaf de methylgroep (en niet de zuurgroup).

onoplosbaar
Engelse vertaling: insoluble


ongepaard elektron
Engelse vertaling: unpaired electron
Een elektron dat aleen in een orbitaal voorkomt. Het is in dit orbitaal niet gepaard met een tweede elektron.

onaantastbare elektrode
Groepen: elektrode
Elektrode die niet deelneemt aan de redoxreactie in de elektrochemische cel.

onvolledige verbranding
Groepen: verbranding
Verbranding waarbij er niet voldoende zuurstof aanwezig is voor een volledige verbranding. Behalve de meest stabiele zuurstofverbindingen (H 2 O, CO 2 etc) ontstaan ook minder stabiele deeltjes zoals koolstofmonoxide (= CO).
Voorbeeld Een bekend voorbeeld voor de vorige generatie is de onvolledige verbranding in kolenkachels. Door te weinig aanvoer van zuurstof komt er veel giftig koolmonoxide vrij met het gevaar van een dodelijke koolstofmonoxide-vergiftiging.

optische activiteit
Engelse vertaling: optical activity
Fysische eigenschap van sommige verbindingen om het polarisatie vlak van gepolariseerd licht te draaien.

oppervlaktespanning
Engelse vertaling: surface tension
Een maat van de kracht die de moleculen aan het oppervlak voelen uitgeoefend door de moleculen direct onder dit oppervlak. De eenheid is dyn cm -1 .

oplosparameter
Parameter die beschrijft wat de invloed van het oplosmiddel is op de reactiesnelheid.

oplosmiddelen
synoniemen: solventen
Engelse vertaling: solvents
Duitse vertaling: Loesungsmittel
Een oplossmiddel is een vloeistof dat andere stoffen kan doen oplossen, waarbij een oplossing ontstaat. Deze andere stoffen kunnen naast vaste stoffen ook gassen en vloeistoffen zijn. In de middeleeuwen werden veel chemische reactie zonder vloeistoffen uitgevoerd, dus door de twee reagentia in vaste vorm te mengen. Het gebruik van een vloeistof heeft als voordelen dat de reactie beheersbaarder is, omdat het contactoppervlak van de reagentia enorm veel groter is en omdat de warmte die bij de reactie vrijkomt veel beter verdeeld wordt. Een nadeel van het gebruik van vloeistoffen in reacties is, dat de reagentia in een lagere concentratie aan elkaar toegevoegd kunnen worden.

oplosmiddel, polair aprotisch
synoniemen: polair aprotisch oplosmiddel
Oplosmiddel dat wel ionen stabiliseert, d.w.z. een hoge diëlektrische constante hee ft, maar zelf niet (makkelijk) ionen vormt. Vaak is de delta + van de polaire binding afgeschermd, zoals in beide voorbeelden, zodat dan kationen wel, maar anionen niet goed oplossen.
Voorbeeld DMSO, DMF zijn voorbeelden van aprotische polaire oplosmiddelen.

oplosbaarheid
Engelse vertaling: solubility
Duitse vertaling: Loesbarkeit
Mate waarin een verbinding opgenomen wordt door een oplosmiddel.
Voorbeeld Vetten hebben een slechte oplosbaarheid in water maer een betere oplosbaarheid in tolueen.

organosiliciumverbindingen
Engelse vertaling: organosilicon compounds
Groepen: organometaalverbindingen
Organische verbinding die ook silicium bevat.
Voorbeeld Een voorbeeld is tertramethylsilaan.

organometalen
synoniemen: organometaalverbindingen
Engelse vertaling: organometal compounds
Verbindingen die een directe metaal-koolstof- of een metaal-waterstofbinding bevatten. Zie organometaalchemie

organometaalchemie
Tak van de scheikunde waar behalve organische ook anorganische bindingen een belangrijke rol spelen. Organometaalverbindingen worden veel gebruikt voor homogene katalyse. Een of meer organische groepen zijn in deze verbinding verbonden met het metaal.

organokoperverbindingen
IUPAC naam: organokoperverbindingen
Engelse vertaling: organocopper compound
Groepen: organometaalverbindingen
Een verbinding die bestaat uit een of meer koperatomen en organische fragmenten.
Voorbeeld De Gilman-reactie is een voorbeeld waarbij organokoperverbindingen in de synthese gebruikt worden. Zie Gilman-reactie

organische chemie
synoniemen: koolstofchemie
Tak van de scheikunde die zich bezighoudt net alle moleculen die bestaan uit ondermeer koolstof en waterstof. Er zijn meerdere deelrichtingen: bio ö rganische chemie, organometaalchemie, polymeerchemie en supramoleculaire chemie. Een oude naam voor deze tak van wetenschap is koolstofchemie.

orbitaal
Engelse vertaling: orbital
Gedeelte van de ruimte die bezet kan worden door een elektron. Door de onzekerheid van Heisenberg kan het elektron zich echter overal bevinden, zodat elke orbitaal de gehele ruimte beslaat (met uitzondering van knopen en knoopvlakken). Normaal worden orbitalen ruimtelijk voorgesteld door het gebied aan te geven waarbinnen de kans x% is, om het elektron aan te geven.

osazone
Product van aan alpha-hydroxyaldehyde met 3eq fenylhydrazine.

ovaleen
(190-26-1)
Engelse vertaling: ovalene
CAS Nummer: 190-26-1
NSC Nummer: 91578


oxy-Cope-omlegging
Groepen: naamreacties
In deze variant van de Cope-omschikking is een waterstofatoom vervangen door hydroxydegroep. Na de omlegging enoliseert de verbinding tot een aldehyde.