Radbout Universiteit Nijmegen - Woordenboek Organische Chemie

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Organische chemie
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 1302

oxideren
Groepen: oxidatie
1. Het opnemen van elektronen.
2. Het reageren met zuurstof, waarbij zuurstof elektronen opneemt.

oxidator
Groepen: redoxreactie
Stof die een andere stof kan laten oxideren.

oxidatie
Engelse vertaling: oxidation
Groepen: redoxreactie
1. Halfreactie die deel uitmaakt van een redox-reactie. Tijdens deze reactie worden elektronen door een molecuul, atoom of ion afgestaan:
RED 2 --> OX 2 + x e -
2. In nauwere zin betekent oxideren ook het opnemen van een zuurstofatoom of het afstaan van waterstofatomen door een molecuul, atoom of ion.
Voorbeeld Een voorbeeld van oxidatie is het roesten van ijzer. Hierbij onstaat vanuit het ijzer een ijzeroxide (roest) dat oranje-bruin gekleurd is. Tijdens deze reactie gaat het ijzer over van Fe 0 in Fe 2+ en staat dus twee elektronen af. Dit laat tevens zien dat de tweede betekenis ook voldoet aan de eerste.

oxazepam
(604-75-1)
Engelse vertaling: oxazepam
CAS Nummer: 604-75-1
NSC Nummer: 169448


oxazool
(288-42-6)
Engelse vertaling: oxazole
CAS Nummer: 288-42-6


oxalylchloride
(79-37-8)
Engelse vertaling: oxalylchloride
CAS Nummer: 79-37-8
Vergelijk fosgeen

oxaalzuur
(144-62-7)
IUPAC naam: ethaandizuur
Engelse vertaling: oxalic acid
Duitse vertaling: Oxalsäure, Ethandisäure, Kleesäure
Groepen: alkaandizuren
CAS Nummer: 144-62-7
NSC Nummer: 62774
UN Nummer: 2923


oxytoxine
(50-56-6)
Engelse vertaling: oxytoxin, oxytocin
Duitse vertaling: Oxytoxin
Groepen: hormonen
CAS Nummer: 50-56-6
Hormoon dat gebruikt wordt tijdens bevallingen om wee-en te versterken, en brengt de borstvoeding op gang. De Amerikaanse biochemicus Vincent du Vigneaud kreeg in 1955 de Nobelprijs voor de synthese van deze stof.

ozonides
Engelse vertaling: ozonides
Groepen: IUPAC: ring systemen
De 1,2,4-triocolanen die gevormd worden door de reactie van ozon met een dubbele koolstof-koolstof binding.

ozonolyse
Groepen: naamreacties
Reactie waarbij een alkeen wordt omgezet in twee carbonylverbindingen. De reactie begint met een 1,3-dipolaire additie.*

Paterno Büchi-reactie
Groepen: naamreacties
Vorming van een vierring ether door een [2+2] fotochemische addittie.

paraquat
(1910-42-5)
CAS Nummer: 1910-42-5
NSC Nummer: 263500
UN Nummer: 2781


paraffinen
Engelse vertaling: paraffins
Duitse vertaling: Paraffine
Groepen: acyclische koolwaterstoffen
Verzadigde koolwaterstoffen, vaak acyclisch. Vooral gebruik binnen de petrochemische industrie met de betekenis van onverzadigde, acyclische koolwaterstof; in tegenstelling tot naftenen.

paraffine
(8002-74-2)
Engelse vertaling: paraffin
CAS Nummer: 8002-74-2
Mengsel van hogere koolwaterstoffen gewonnen uit ruwe aardolie. Paraffine komt van `geringe affiniteit` (van Latijn: parum=weinig, affinif=verwant) die koolwaterstoffen hebben voor andere stoffen. Men onderscheidt ondermeer de paraffine olie en de paraffinekaars.

paracetamol
(103-90-2)
CAS Nummer: 103-90-2
NSC Nummer: 109028
Medicijn tegen hoofdpijn. Het kent niet de bloedverdunnende eigenschappen van asparine.

parabenen
Engelse vertaling: parabens
Meerdere parabenen (methyl-, ethyl-, n-propyl-, isopropyl en n-butylparaben) worden gebruikt in cosmetische produkten zoals badschuim, shampoo, body lotion en handcream.

para-nitrobenzylbromide
(100-11-8)
Engelse vertaling: para-nitrobenzyl bromide
CAS Nummer: 100-11-8
NSC Nummer: 4609


papaverine
(58-74-2)
Engelse vertaling: papaverine
CAS Nummer: 58-74-2
Ontdekking:
datum: 1848
plaats:

pantotheenzuur
(137-08-6)
Groepen: wateroplosbare vitaminen
CAS Nummer: 137-08-6
NSC Nummer: 36292
Ontdekt in 1930.

palmitinezuur
(57-10-3)
IUPAC naam: hexadecaanzuur
Engelse vertaling: palmitic acid, hexadecanoic acid
Groepen: vetzuren
CAS Nummer: 57-10-3
NSC Nummer: 5030


Paal-Knorr-synthese
Groepen: naamreacties
Synthese van een hetero-aromaat uit een 1,4-diketon.

pCO2
-log [CO 2 ]

peryleen
(198-55-0)
Engelse vertaling: perylene
CAS Nummer: 198-55-0
NSC Nummer: 6512


perspex
synoniemen: plexiglas
Engelse vertaling: perspex, plexiglass
Duitse vertaling: Plexiglas
Groepen: polymeren
Plastic gemaakt van het polymeer methylmethacrylaat.

periodiek systeem
Engelse vertaling: periodic table
Systeem waarin de elementen in groepen met gelijkende eigenschappen zijn ingedeeld. Het WOC heeft ook twee periodieke systemen: een HTML versie en een Java versie .

perhydro-1,4-diazine
(110-85-0)
IUPAC naam: perhydro-1,4-diazine
Engelse vertaling: piperazine
CAS Nummer: 110-85-0
NSC Nummer: 474


perazijnzuurnitraat
(2278-22-0)
synoniemen: peroxyacetylnitraat
afkorting: PAN
Engelse vertaling: peroxyacetyl nitrate
CAS Nummer: 2278-22-0
Reactied peroxide dat is smog voorkomt.

peptide
Chemische stof met een peptidebinding. Als de verbinding één peptidebinding bevat, spreekt men van een dipeptide. Zie polypeptide

pentosen
Duitse vertaling: Pentosen
Groepen: monosachariden
Monosachariden met vijf koolstofatomen.

penteen
(25377-72-4)
Engelse vertaling: pentene
Groepen: alkenen
CAS Nummer: 25377-72-4


pentaerytritol
(115-77-5)
IUPAC naam: tetra(hydroxymethyl)methaan
Engelse vertaling: pentaerythritol
CAS Nummer: 115-77-5
NSC Nummer: 8100


pentadecaan
(629-62-9)
structuurformule: CH3(CH2)13CH3
IUPAC naam: pentadecaan
Engelse vertaling: pentadecane
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 629-62-9
NSC Nummer: 172781
Alkaan met 15 koolstofatomen.

pentachloorfenol
(87-86-5)
afkorting: PCP
Engelse vertaling: pentachlorophenol
Groepen: polychloorfenolen , pesticiden , landbouwvergiften
CAS Nummer: 87-86-5
NSC Nummer: 263497
UN Nummer: 3155
Polychlorofenol dat als pesticide gebruikt wordt-werd.

pentaceen
(135-48-8)
Engelse vertaling: pentacene
Groepen: acenen
CAS Nummer: 135-48-8
NSC Nummer: 90784


pentaan
(109-66-0)
Engelse vertaling: pentane
Duitse vertaling: Pentan
Groepen: alkanen , oplosmiddelen
CAS Nummer: 109-66-0
NSC Nummer: 72415
UN Nummer: 1265


pentaandizuur
(110-94-1)
synoniemen: glutaarzuur
IUPAC naam: pentaandizuur
Engelse vertaling: pentanedioic acid, glutaric acid
Groepen: alkaandizuren
CAS Nummer: 110-94-1
NSC Nummer: 9238


penicilline G
(69-57-8)
Engelse vertaling: penicillin G
Groepen: antibiotica
CAS Nummer: 69-57-8
NSC Nummer: 402815
Antibioticum.

pectine
(9000-69-5)
CAS Nummer: 9000-69-5
E-Nummer: E440a
Pectine bestaat uit een hoofdketen van (1,4)-gebonden glutaronzuur moleculen. Het is het hoofdbestandeel van de celwand van plantcellen, en wordt veel gewonnen uit suikerbietenpulp. Als geleermiddel wordt het gebruikt in bijvoorbeeld jam.

petroleumether
Mengsel van verschillende alkanen met een laag kookpunt.

Peterson-reactie
Groepen: naamreacties
Addittie van een lithiumtrialkylsilaan aan een carbonylverbinding. De ontstane beta-hydroxysilaan kan met zuur of base via een dehydroxy-desilaan-eliminatie reactie verder reageren tot een alkeen.

pH-waarde
afkorting: pH
-log [H + ] Waarde voor de zuurtegraad. Een lage pH betekent een hoge concentratie zuur.

piranhazuur
Engelse vertaling: piranha solution
Groepen: sterke zuren
Piranhazuur is een 70:30 mengsel van 100% zwavelzuur en 30% waterstofperoxide. Het wordt gebruikt in de halfgeleiderindustrie onder zeer gecontroleerde condities, en soms om glaswerk schoon te maken. Op veel laboratioria is het verboden.

piperidine
(110-89-4)
synoniemen: pentamethyleenimine, hexahydropyridine, cyclopentimine
Engelse vertaling: piperidine, pentamethyleneimine, hexahydropyridine, cyclopentimine
CAS Nummer: 110-89-4
UN Nummer: 2401


pinacol-omlegging
Groepen: naamreacties
Zuurgekataliseerde conversie van een 1,2 diol tot een keton, waarbij een omlegging plaatsvindt.

pinacol
(76-09-5)
IUPAC naam: 2,3-dimethyl-2,3-butadiol
Engelse vertaling: pinacol
CAS Nummer: 76-09-5
NSC Nummer: 25943


pimelinezuur
(111-16-0)
IUPAC naam: heptaandizuur
Engelse vertaling: pimelic acid, heptanedioic acid
CAS Nummer: 111-16-0
NSC Nummer: 30112


pikrinezuur
(88-89-1)
IUPAC naam: 2,4,6-trinitrofenol
Engelse vertaling: picric acid
CAS Nummer: 88-89-1
NSC Nummer: 56147
UN Nummer: 0154


pigmenten
Groepen: additieven
Verbindingen die aan levensmiddelen worden toegevoegd om ze een specifieke kleur te geven.

pigment
Groepen: kleurstoffen
Een niet-oplosbare kleurstof.

pictogrammen
Afbeelding dat iets aanduidt.
Voorbeeld In de chemie worden pictogrammen ondermeer gebruikt om gevaren aan te geven, die bepaalde chemicaliën met zich mee brengen.

picometer
afkorting: pm
Groepen: afstandsmaten
10 -12 m

piceen
(213-46-7)
Engelse vertaling: picene
CAS Nummer: 213-46-7
NSC Nummer: 406006


pivalinezuur
(75-98-9)
IUPAC naam: 2,2-dimethylpropaanzuur
Engelse vertaling: pivalic acid, 2,2-dimethylpropanoic acid
Groepen: alkaanzuren
CAS Nummer: 75-98-9
NSC Nummer: 65449
UN Nummer: 1759


plat vlak
Groepen: ruimtelijke structuur
Ruimtelijke structuur van drie atomen in een plat vlak die via een vierde in het vlak liggend atoom met elkaar verbonden zijn. De drie bindingen maken een hoek van 120 o graden met elkaar.

plastic
synoniemen: kunststof
Engelse vertaling: plastic
Een kunststof is een polymeer materiaal. Dat wil zeggen, dat kunststof gemaakt is van polymeren, maar ook bewerkt. Kunststoffen kunnen bijvoorbeeld een kleur hebben omdat er een kleurstof is toegevoegd. Kunststoffen worden op basis van hun fysische eigenschappen ingedeeld in thermoharders, thermoplasten en elastomeren. Tot voorkort werden plastics gesynthetiseerd door mensen alleen. Sinds kort zijn plastics ook een natuurlijke bron hebben. Wetenschappers zijn in staat geweest een plant genetisch te manipuleren, zodat het in staat is copolymeer poly(3-hydroxybuyrate-co-3-hydroxyvaleraat) te maken, dat bovendien biodegradeerbaar is. Zie polymeren , biodegradeerbaar

plantaardig schoonmaakmiddel
afkorting: VCA
Engelse vertaling: vegetable cleaning agent
Kan als vervanger van terpentine gebruikt worden om schilderkwasten schoon te maken. Het is een mengsel van plantaardige oliën zonder vluchtige eigenschappen. Door een chemische behandeling zijn de oliën wateroplosbaar gemaakt. Bovendien drogen VCA`s niet in.

plaatsingsisomerie
Groepen: isomerie
isomerie, waarbij de isomeren verschillen in de plaatsing van de karakteristieke of functionele groep.
Voorbeeld 1-Propanol en 2-propanol zijn elkaars plaatsi ngsisomeren. Zie Structuurisomerie Vergelijk Ketenisomerie , Type-isomerie

porfyrine
(101-60-0)
Engelse vertaling: porphyrine
CAS Nummer: 101-60-0
Een 18-elektronen systeem.

polyvinylchloride
afkorting: PVC
Engelse vertaling: polyvinyl chloride
Duitse vertaling: Polyvinylchlorid
Groepen: thermoplasten , isolerende polymeren


polyvinylalcohol
(9002-89-5)
Groepen: polymeren
CAS Nummer: 9002-89-5
NSC Nummer: 108129


polyvinylacetaat
(9003-20-7)
Engelse vertaling: polyvinyl acetate
Duitse vertaling: polyacétate de vinyle
CAS Nummer: 9003-20-7


polyurethaan
Groepen: polymeren
Polymeren waarbij de monomeren verbonden zijn via -NH-CO-O- groepen. Ze worden gemaakt door isocyanaten te condenseren met alcoholen.

polythiofeen
Groepen: geleidende polymeren


polytetrafluoretheen
(9002-84-0)
synoniemen: teflon
afkorting: PTFE
Engelse vertaling: polytetrafluoroethylene
Groepen: polymeren
CAS Nummer: 9002-84-0


polysachariden
Engelse vertaling: polysaccharide, glycan
Duitse vertaling: Polysaccharide
Groepen: biopolymeren , koolhydraten
Polycondensatieproduct van monosachariden.

polysiloxaan
(9011-19-2)
synoniemen: siliconen
Engelse vertaling: polysiloxane, silicons
Duitse vertaling: Siliconen
CAS Nummer: 9011-19-2
Polymeer op basis van -OSi(R 2 )O- monomeren. Naar gelang de lengte en structuur van het polymeer wordt het siliconenolie of -hars genoemd.

polypyrrool
Groepen: geleidende polymeren


polymethylmethacrylaat
(9011-14-7)
afkorting: PMMA
Engelse vertaling: poly(methyl methacrylate)
Groepen: polymeren
CAS Nummer: 9011-14-7


polymerisatie
Engelse vertaling: polymerization
Reactie waarin monomeren reageren tot een polymeer.

polymelkzuur
(26100-51-6)
Engelse vertaling: poly(lactic acid)
Groepen: biopolymeren
CAS Nummer: 26100-51-6


polymeer, condensatie-
Groepen: polymeertypen
Polymeer die ontstaan door condensatiereacties. Voorbeelden zijn polyesters en polyamiden. Zie polymeer

polymeer
Engelse vertaling: polymer
Macromoleculaire stoffen die bestaan uit monomeren die door covalente bindingen of waterstofbruggen met elkaar verbonden zijn. Met toenemend molecuulgewicht van het polymeer stijgt ook de viscositeit, het smeltpunt, soortelijk gewicht en vlampunt. Daarentegen dalen de hygroscopiteit, dampspanning en oplosbaarheid in water en organische oplosmiddelen. Zie polymerisatie

polyisobuteen
(9003-27-4)
synoniemen: polyisobutyleen
Engelse vertaling: polyisobutene, polyisobutylene, poly(isobutylene), poly(isobutene)
CAS Nummer: 9003-27-4


polyethyleenglycol
(25322-68-3)
afkorting: PEG
Engelse vertaling: polyethylene glycol
Groepen: polymeren
CAS Nummer: 25322-68-3
NSC Nummer: 155081
Polymeer dat in verschillende molecuulgewichten verkrijgbaar is, waarvan het gemiddelde in de naam is opgenomen, bv. PEG 200 of PEG 6000. De getallen geven nooit het exacte molecuul gewicht aan. Zo zit de PEG 200 tussen de 190 en 210 en de PEG 400 tussen de 380 en 420. Naarmate het gemiddeld molecuul gewicht toeneemt veranderen ook de fysische eigenschappen. PEG 200, 300 en 400 zijn kleurloze, reukloze, weinig vluchtige vloeistoffen. De PEG 800 en 1000 zijn bij kamertemperatuur witte, reukloze, wasachtige stoffen. De PEG 600 zit hier weer precies tussen. Vanaf de PEG 1500 wordt het product een vaste stof, poeder maar tegenwoordig steeds vaker flakes of schubben. Veel voorkomende typen zijn PEG 1500, 4000, 6000 en 8000.

polyetheentereftalaat
synoniemen: polyethyleentereftalaat
afkorting: PETP, PET
Groepen: isolerende polymeren , polyesters


polyester
Condensatiepolymeer met estergroepen.

polychloorfenolen
Engelse vertaling: polychlorophenols, chlorophenols
Derivaten van fenol waarbij meerdere waterstofatomen aan de aromatische ring vervangen zijn door chlooratomen. Deze verbindingen zijn in het verleden gebruikt om hout te impregneren, maar vormen een milieu- en gezondheidsgevaar.

polybutadieen
Engelse vertaling: polybutadiene
Groepen: polymeren


polyanaline
Groepen: geleidende polymeren
Oxideert makkelijk met zuurstof en gevoelig voor vocht.
polyanaline

polyalkenen
Groepen: alkenen
Acyclische vertakte of onvertakte koolwaterstof met meer dan één dubbele koolstof-koolstof binding. Afhankelijk van het aantal dubbele koolstof-koolstofbindingen worden ze alkadiënen (2), alkatriënen (3), etc. genoemd.

polyacetyleen
(26571-64-2)
synoniemen: polyethyn
Groepen: geleidende polymeren , elastomeren
CAS Nummer: 26571-64-2


poly(fenyleen-vinyleen)
Engelse vertaling: poly(phenylene-vinylene)
Groepen: halfgeleidende polymeren
Polymeer dat een groene kleur straalt, als er spanning overheen gezet wordt.

poly(p-fenyleen)
(25190-62-9)
Engelse vertaling: poly(p-phenylene)
Groepen: halfgeleidende polymeren
CAS Nummer: 25190-62-9
Polymeer dat een blauwe kleur straalt, als er spanning overheen gezet wordt.

poly-aromatische koolwaterstof
afkorting: PAK
Engelse vertaling: polyaromatic hydrocarbon, PAH
Poly-aromatische koolwaterstof.

polariseerbaarheid
Mate waarin de elektronen van een atomen reageren op een lading bij het atoom. De kwalitatieve termen hardheid en zachtheid worden gebruikt om het gemak of moeilijkheid waarmee de elektronen in het atoom verstoord worden, te beschrijven.

polaire atoombinding
Atoombinding tussen twee atomen, waarbij de elektronennegativiteit verschilt. De binding zal een dipool kennen.

propyleenglycolmonomethylether
(107-98-2)
afkorting: PGME
Engelse vertaling: propylene glycol monomethyl ether
CAS Nummer: 107-98-2


propyleenglycol
(57-55-6)
IUPAC naam: 1,2-propaandiol
Groepen: alkaandiolen , oplosmiddelen
CAS Nummer: 57-55-6
NSC Nummer: 69860


propionzuur
(79-09-4)
IUPAC naam: propaanzuur
Engelse vertaling: propionic acid, propanoic acid
Groepen: alkaanzuren , oplosmiddelen
CAS Nummer: 79-09-4
E-Nummer: E280
UN Nummer: 1848


propiconazol
(60207-90-1)
Engelse vertaling: propiconazole
CAS Nummer: 60207-90-1


propionaldehyd
(123-38-6)
IUPAC naam: propanal
Engelse vertaling: propioanldehyde, propanal
Groepen: alkanalen
CAS Nummer: 123-38-6
NSC Nummer: 6493
UN Nummer: 1275


propeen
(115-07-1)
Engelse vertaling: propene
Groepen: alkenen
CAS Nummer: 115-07-1


propanol
(71-23-8)
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 71-23-8
NSC Nummer: 30300
UN Nummer: 1274


propaanamine
(107-10-8)
IUPAC naam: propaanamine
Engelse vertaling: propanamine
Groepen: alkaanaminen
CAS Nummer: 107-10-8
NSC Nummer: 7490
UN Nummer: 1277


propaan
(74-98-6)
Engelse vertaling: propane
Duitse vertaling: Propan
Groepen: alkanen
CAS Nummer: 74-98-6
UN Nummer: 1978


progesteron
(57-83-0)
Engelse vertaling: progesterone
Groepen: sterodden
CAS Nummer: 57-83-0
NSC Nummer: 64377


prozac
(59333-67-4)
formule: C17H19ClF3NO
Groepen: drugs
CAS Nummer: 59333-67-4
Anti-depressivum dat het te lage serotonine gehalte bij depressieve mensen weer in evenwicht brengt.

provitaminen
Duitse vertaling: Provitamine
Onwerkzame stoffen die in lichaam in vitaminen omgezet kunnen worden. Zie vitaminen

protoniseren
Chemische reactie waarbij een verbinding een proton opneemt. Hierbij moet opgemerkt worden dat er ook een chemische verbinding is die een proton afstaat, zoals een zuur.
Voorbeeld Een alkanoaat kan door een sterk zuur geprotoneerd worden tot een alkaanzuur. Vergelijk deprotonatie

proton
ion: H+
Engelse vertaling: proton
Positief geladen elementair deeltje die in alle atoomkernen voorkomt.