Radbout Universiteit Nijmegen - Woordenboek Organische Chemie

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Organische chemie
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 1302

psoraleen
(66-97-7)
Engelse vertaling: psoralen
CAS Nummer: 66-97-7
NSC Nummer: 404562


putrescine
(110-60-1)
IUPAC naam: 1,5-butaandiamine
Engelse vertaling: putrescine
Groepen: alkaandiaminen , geurstoffen
CAS Nummer: 110-60-1
NSC Nummer: 60545
Giftige verbinding die naar rottend vlees ruikt.

pyrrolidine
(123-75-1)
Engelse vertaling: pyrrolidine
CAS Nummer: 123-75-1
NSC Nummer: 62781


pyrrool
(109-97-7)
Engelse vertaling: pyrrole, azole
Duitse vertaling: Pyrrol
CAS Nummer: 109-97-7
NSC Nummer: 62777


pyrolyse
Engelse vertaling: pyrolysis
Ontleding van moleculen onder invloed van een hoge temperatuur.

pyrodruivenzuur
(127-17-3)
Engelse vertaling: pyruvic acid
CAS Nummer: 127-17-3
NSC Nummer: 179


pyrimidine
(289-95-2)
Engelse vertaling: pyrimidine
Duitse vertaling: Pyrimidin
CAS Nummer: 289-95-2
NSC Nummer: 89305


pyridine
(110-86-1)
synoniemen: azine
afkorting: Pyr
Engelse vertaling: pyridine, Pyridin
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 110-86-1
NSC Nummer: 406123
UN Nummer: 1282


pyrethroiden
Groepen: insecticiden
Insecticide die de natriumkanalen van zenuwcellen openhoudt, zodat er een overconcentratie van Na-kationen ontstaat in deze cellen.

pyreen
(129-00-0)
Engelse vertaling: pyrene
Duitse vertaling: Pyren
CAS Nummer: 129-00-0
NSC Nummer: 17534


pyranosen
Duitse vertaling: Pyranosen
Groepen: suikers
Een suiker die een zesring bevat. Vergelijk furanosen

quinone
(106-51-4)
synoniemen: p-benzochinon
Engelse vertaling: quinone
CAS Nummer: 106-51-4
NSC Nummer: 36324
UN Nummer: 2587
Voor het eerst gesynthetiseerd door Woskressensky.

quinoline
(91-22-5)
Engelse vertaling: quinoline
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 91-22-5
NSC Nummer: 3396
UN Nummer: 2656


Ramberg-Backland-omlegging
Groepen: naamreacties
Omlegging van een alpha-halosulfoon tot een alkeen onder invloed van een base.

raffinaderij
Fabriek waarbij in een destillatiekolom de componenten van aardolie gescheiden worden. De aardolie wordt van boven aan de kolom toegevoegd, en de temperatuur in de kolom loopt naar beneden toe op. De stoffen met het laagste kookpunt zullen al bij lage temperatuur, en dus boven in de kolom, verdampen, terwijl de stoffen met hogere kookpunten pas lager in de kolom zullen verdampen. Door op verschillende hoogtes in de kolom gassen af te vangen, worden de stoffen gescheiden. Zie aardolie

radicaal
Verbinding met een ongepaard elektron. Is zeer instabiel. Is een intermediair in polymerisaties.

radicaalreactie
Een reactie met als belangrijk deeltje een vrij radicaal. Een radicaal reactie heeft drie fasen:
- een initiatie-stap waarbij een vrij radicaal gevormd wordt
- een propagatie-stap waarbij het radicaal reageert met een ander molecuul
- een terminatie-stap waarbij twee vrije radicalen reageren tot een molecuul.

racemisch mengsel
Een mengsel dat twee of meer enantiomeren in gelijke hoeveelheid bevat. Een racemisch mengsel is dus niet optisch actief. Zie enantiomeer

rayon
synoniemen: kunstzijde
Groepen: kunstvezel
Kunstvezel gebaseerd op cellulosemonomeren.

resorcinol
(108-46-3)
Engelse vertaling: resorcinol
Duitse vertaling: Resorcin
CAS Nummer: 108-46-3
NSC Nummer: 1571
UN Nummer: 2876


resonantiestructuren
Engelse vertaling: resonance structures
Twee of meer elektronenstructuren van dezelde verbinding met identieke geometrie en een gelijk aantal gepaarde elektronen, maar met een verschillende elektronenverdeling. Vergelijk endocyclische eenbinding

Reimer-Tiemann-synthese
Groepen: naamreacties
Reactie waarbij een aldehydefunctie bij een fenol ingebouwd wordt.

regioisomeren
Isomeren die ontstaan door een reactie, waarbij de nieuwe functionaliteit op twee verschillende plaatsen ingebouwd wordt, zoals bij enolisatie van een asymmetrische keton.

regel van Hückel
Een verbinding is aromatisch als het boven en onder het molecuul een cyclische wolk van gedelokaliseerde pi elektronen heeft en het aantal pi elektronen 4n+2 is. (n = 1,2...)

reductor
Groepen: redoxreactie
Stof die een andere stof kan laten reduceren.

reductieve aminering
Groepen: naamreacties , redoxreactie
Conversie van een aldehyde of keton naar een amine door reductie in de aanwezigheid van ammoniak.

reductase
Groepen: enzymen
Enzym die instaat is het substraat te reduceren. Zie reductie

reductie
Engelse vertaling: reduction
Groepen: redoxreactie
1. Halfreactie die deel uitmaakt van een redoxreactie. Bij deze reactie neemt een atoom, molecuul of ion elektronen op, en wordt gereduceerd :
OX 1 + x e - --> RED 1
Een ezelsbruggetje is dat `reductie` ook `minder worden` betekent. En in dit geval wordt de lading van het atoom, molecuul of ion door het opnemen van elektronen negatiever en dus minder.
2. In nauwere zin is een reductie ook het afstaan van een zuurstofatoom in een verbinding of het opnemen van waterstofatomen.

reduceren
Groepen: reductie
Het afstaan van elektronen.

redoxreactie
Reactie die bestaat uit twee halfreacties. Netto reageert een reductor en een oxidator met overdracht van elektronen. OX 1 + x e - -/> RED 1
RED 2 -/> OX 2 + x e -
OX 1 + RED 2 -/> RED 1 + OX 2

redoxkoppel
Groepen: redoxreactie
Combinatie van een oxidator en een reductor die door opname of afstaan van een of meer elektronen in elkaar overgaan.
Voorbeeld Fe 2+ en >Fe 0 is een redoxkoppel.

rechtsdraaiend
Groepen: chiraliteit
Eigenschap van chirale verbindingen die het vermogen tot het draaien van gepolariseerd aangeeft.

reagens
Engelse vertaling: reagent
Duitse vertaling: Reagenz
Middel om een specifieke reactie te bewerkstelligen.

reactievergelijking
In een reaktievergelijking wordt met scheikundige symbolen opgeschreven welke scheikundige reaktie plaatsvindt. De totale massa in de reactie verandert nooit, dus ook het totale aantal atomen in de vergelijking is links en rechts van de pijl precies aan elkaar gelijk.

retinal
(116-31-4)
Engelse vertaling: retinal
CAS Nummer: 116-31-4
NSC Nummer: 626581
Komt als cis-retinal (rechts) en als trans-retinal voor (hierboven).

rheologie
Engelse vertaling: rheology
Rheologie is de wetenschap die de vervloeiing en deformatie van materie onderzoekt en de relatie tussen kracht, tijd en deformatie beschrijft. Rheologie is toepasbaar op alle materialen; of zoals Marcus Reiner zei: alles vervloeit als je maar lang genoeg wacht.

rietsuiker
(57-50-1)
synoniemen: bietsuiker, sucrose, sacharose
Groepen: disachariden
CAS Nummer: 57-50-1
NSC Nummer: 406942
Disacharide van glucose en fructose. Zie glucose , fructose

ribose
(24259-59-4)
synoniemen: 2,3,4,5-tetrahydroxypentanal
Engelse vertaling: ribose
Duitse vertaling: Ribose
Groepen: pentosen
CAS Nummer: 24259-59-4


rotenon
(83-79-4)
Engelse vertaling: rotenone
Groepen: pesticiden
CAS Nummer: 83-79-4
NSC Nummer: 26258
UN Nummer: 2588


Robert Boyle
1. Ierse wetenschapper die de wet van Boyle formuleerde en die tot het inzicht kwam dat de meeste stoffen verbindingen van elementen zijn en dat door splitsen van deze verbindingen de elementen verkregen kunnen worden.
2. 1627 - 1691

Ruff-degradatie
Groepen: naamreacties
Verkorting van een suiker met één koolstofatoom met broomwater, calciumcarbonaat en waterstofperoxide.

rubber
Engelse vertaling: rubber
Duitse vertaling: Radiergummi
Groepen: polymeren , rubbers
Natuurlijk rubber wordt gewonnen uit planten en bomen. De commerciële bron is de rubberboom, Hevea Brasiliensis. Deze rubber is een isopreenpolymeer met een Z isomerie rond elke een-binding.

sarin
(107-44-8)
Engelse vertaling: sarin, isopropoxymethylphosphoryl fluoride
Groepen: giffen
CAS Nummer: 107-44-8


Sanger-methode
Groepen: naamreacties
Methode om de identiteit van een N-terminaal aminzuur van een polypeptide te bepalen.

Sandmeyer-reactie
Groepen: naamreacties
Vervanging van een diazoniumgroep aan een aromatische ring door een halogeenatoom.

salpeterigzuur
(7782-77-6)
structuurformule: HNO2
Engelse vertaling: nitrous acid
CAS Nummer: 7782-77-6


salpeterzuur
(7697-37-2)
structuurformule: HNO3
Engelse vertaling: nitric acid
Duitse vertaling: Salpetersaeure
CAS Nummer: 7697-37-2
UN Nummer: 2031
Sterk zuur dat bij reactie nitreuze dampen kan geven.

salpeter
(7757-79-1)
structuurformule: KNO3
synoniemen: kaliumnitraat
Engelse vertaling: saltpeter
Duitse vertaling: Salpeter
CAS Nummer: 7757-79-1
NSC Nummer: 57632
UN Nummer: 1486


salmiak
(12125-02-9)
structuurformule: NH4Cl
IUPAC naam: ammoniumchloride
Engelse vertaling: sallamonite, ammonium chloride
Groepen: ammoniumzouten
CAS Nummer: 12125-02-9


salicylzuur
(69-72-7)
synoniemen: 2-hydroxybenzeencarbonzuur
Engelse vertaling: salicylic acid
CAS Nummer: 69-72-7
NSC Nummer: 180
Een zeer bekent derivaat is aspirine.

saccharine
(81-07-2)
Engelse vertaling: saccharin
Duitse vertaling: Sacharin
Groepen: zoetstoffen
CAS Nummer: 81-07-2
NSC Nummer: 5349
E-Nummer: E954


serotonine
(50-67-9)
Engelse vertaling: serotonin
CAS Nummer: 50-67-9


serine
(56-45-1)
afkorting: Ser, S
Duitse vertaling: Serin
Groepen: aminozuren
CAS Nummer: 56-45-1
NSC Nummer: 118365


secundaire structuur
synoniemen: structuur, secundaire
Supramoleculaire eigenschap voor structuur die ontstaat door ondermeer waterstofbruggen en crosslinks. Bv. helixvorm van DNA.

seconde
afkorting: s
Groepen: SI-eenheden
Maat voor het verlopen tijd.

sebacinezuur
(111-20-6)
IUPAC naam: decaandizuur
Engelse vertaling: sebacic acid, decanedioic acid
Groepen: alkaandizuren
CAS Nummer: 111-20-6
NSC Nummer: 19492


Sharpless-oxidatie
Groepen: naamreacties
Asymmetrische epoxidatie van een allylische alcohol door een mengsel van titanium-tetra-isopropanoxide, tertiair-butylhydroperoxide en enantiomeer zuiver diethyltartraat.

Shapiro-reactie
Groepen: naamreacties
Conversie van een keton-p-tolueensulfonylhydrazon in een alkeen.

simvastatine
(79902-63-9)
Engelse vertaling: simvastatin
CAS Nummer: 79902-63-9
Cholesterolverlagend medicijn. Zie cholesterol

Simmons-Smith-reactie
Groepen: naamreacties
Additie van een methyleengroep aan een dubbele-binding.

silyl-groep
functionele groep: R3Si-
Groepen: functionele groepen
Hierbij mag R ook een waterstofatoom zijn.

siliciumverbinding
Engelse vertaling: silicon compound
Verbinding die silicium bevat. Zie silicium

silaan
(7803-62-5)
Engelse vertaling: silicon tetrahydride
CAS Nummer: 7803-62-5
UN Nummer: 2203


smeltpunt
synoniemen: vriespunt
Engelse vertaling: melting point, freezing point
Duitse vertaling: Schmelzpunkt, Gefrierpunkt
Groepen: fysische eigenschappen
Temperatuur waarboven de stof smelt en waaronder de stof een vaste vorm aanneemt. Het smeltpunt van alkanen neemt toe met de mate van vertakking en met het molgewicht.
Voorbeeld Hoewel pentaan en 2,2-dimethylpropaan een gelijk molmassa hebben verschillen hun smeltpunt aanzienlijk. Van pentaan is het smeltpunt: En dat van 2,2-dimethylpropaan (neopentaan) is:

smelten
Engelse vertaling: melt
Duitse vertaling: schmelzen
Groepen: faseovergangen
Proces waarbij een vaste stof overgaat in een vloeistof.

Smalley, Richard
Kreeg samen met Robert Curl en Harry Kroto de Nobelprijs 1996 voor de scheikunde voor de ontdekking van de buckyball.

smaakstoffen
Groepen: additieven
Verbindingen die aan levensmiddelen worden toegevoegd om ze een specifieke smaak te geven.

sorbose
(3615-56-3)
Engelse vertaling: sorbose
Duitse vertaling: Sorbose
Groepen: ketosen , hexosen
CAS Nummer: 3615-56-3


sorbitol
(50-70-4)
Engelse vertaling: sorbitol
Groepen: zoetstoffen
CAS Nummer: 50-70-4
NSC Nummer: 25944
E-Nummer: E420


sorbinezuur
(110-44-1)
Engelse vertaling: sorbic acid
Groepen: conserveermiddelen
CAS Nummer: 110-44-1
E-Nummer: E200


spiroverbindingen
Engelse vertaling: spirans
Verbindingen die een koolstofatoom bevatten waarvan alle vier aanbindingen onderdeel zijn van een ring. Zie spiro33heptaan

spiritus
Bestaat uit ethanol (90%), methanol (9,5%) en pyridine (0,5%).

spermine
(71-44-3)
Engelse vertaling: spermine, N,N`-Bis(3-aminopropyl)-1,4-butanediamine
CAS Nummer: 71-44-3
NSC Nummer: 268508


Strecker-synthese
Groepen: naamreacties
Conversie van een keton naar een alpha-amino nitrile. Dit is een speciaal geval van de Mannich-reactie. Vergelijk Mannich-reactie

stollen
Engelse vertaling: coagulate
Duitse vertaling: gerinnen
Proces waarbij een vloeistof overgaat in een vaste stof.

stoel-conformatie
Duitse vertaling: Sesselform
Groepen: stereochemie , conformatie
Een van de drie conformaties van een zesring, waarbij de bindingen normale lengtes en hoeken hebben. Vergelijk boot-conformatie , twist-conformatie

stilbeen
(588-59-0)
IUPAC naam: 1,2-difenyletheen
Engelse vertaling: diphenylethylene
CAS Nummer: 588-59-0


stikstof
(7727-37-9)
structuurformule: N2
synoniemen: moleculaire stikstof, stikstofgas
Engelse vertaling: nitrogen, molecular nitrogen
Duitse vertaling: Stickstoff
CAS Nummer: 7727-37-9
UN Nummer: 1977
1. Een reuk- en kleurloos diatomig gas. Het komt 79% voor in de atmosfeer.
2. Het element stikstof.

sterke zuren
Groepen: zuren
Zuren die in water (bijna) volledig gedeprotoniseerd zijn.

sterk water
Oplossing van formaldehyde in water waaraan eventueel alcoholen en zouten toegevoegd zijn. Wordt gebruikt om organismen te conserveren. Vergelijk formaline

stereoselectieve reactie
Reactie waarbij één van de twee isomere producten (sterk) de voorkeur heeft.

stereospecifieke reactie
Reactie waarbij elk van de isomere uitgangsstoffen specifiek een isomere product geeft.

stereoisomerie
Engelse vertaling: stereoisomerism
Groepen: stereochemie , isomerie
Het verschijnsel van het voorkomen van stereoisomeren. Zie stereoisomeren

stereoisomeren
Groepen: stereoisomerie
Twee verbindingen met een gelijke moleculaire formule en structuur, maar met een verschillende rangschikking van de atomen.

stereochemie
Engelse vertaling: stereochemistry
Tak van de organische chemie dat de ruimtelijke structuur van moleculen bekijkt.

steraanskelet
Engelse vertaling: hydrogenated 1,2-cyclopentanophenanthrene carbon skeleton
Grondstructuur van alle sterodden. In het figuur is opgenomen de IUPAC-nummering van de atomen.
skelet

stearinezuur
(57-11-4)
IUPAC naam: octadecaanzuur
Engelse vertaling: stearic acid, octadecanoic acid
Groepen: vetzuren
CAS Nummer: 57-11-4
NSC Nummer: 25956
E-Nummer: E570


staggered-conformatie
Newman projectie
Engelse vertaling: staggered conformation
Groepen: conformatie
Conformatie waarbij de zes R-groepen aan een enkel gebonden atoom-atoom eenheid een hoek van 60 o met elkaar maken.
Ethaan in staggered-conformatie

styreen
(100-42-5)
synoniemen: fenyletheen, fenylethyleen, vinylbenzol
Engelse vertaling: styrene, phenylethene, phenylethylene, vinylbenzol
Duitse vertaling: Styrol
CAS Nummer: 100-42-5
NSC Nummer: 62785
UN Nummer: 2055
Styreen is een vloeibare koolwaterstof, dat als monomeer dient bij het maken van polystyreen.

structuurisomerie
Isomerie, waarbij de isomeren verschillen in karakteristieke groep, plaatsnummer of vertakking. Zie Ketenisomerie , Plaatsingsisomerie , Type-isomerie

structuurformule
1. Tweedimensionale weergave van de bindingen tussen de atomen. Het geeft de structuur weer van een molecuul. Van veel moleculen in dit woordenboek is de structuurformule gegeven door een plaatje.
2. Molecuulformule waarbij ook enige informatie over de bindingen molecuul formule te geven. Bv. CH 3 -COOH of nog korter CH 3 COOH. Vergelijk elektronenformule

structuur, primaire
synoniemen: primaire structuur
Dit is de structuur van een molecuul.

structuur
Unieke combinatie van atomen en bindingen die het molecuul definieert. Er worden hier drie verschillende typen onderscheiden.

surfactant
Engelse vertaling: surfactant
Groepen: amfifielen
Algemene term voor verbindingen die de eigenschap hebben de oppervlaktespanning tussen twee onmengbare vloeistoffen te verlagen. Vergelijk detergent

supramoleculaire eigenschappen
Emergente eigenschappen van een molecuul of moleculen. Het lijkt alsof het geheel (het molecuul) meer is dan zijn delen (de atomen en bindingen). Bij de structuur als eigenschap wordt er onderscheid gemaakt tussen een secundaire en een tertiaire structuren.

supramoleculaire chemie
Tak van de organische chemie die zich bezig houdt met supramoleculaire eigenschappen.

sulfurylchloride
(7791-25-5)
Engelse vertaling: sulfuryl chloride
Groepen: reagens
CAS Nummer: 7791-25-5
UN Nummer: 1834
Verbinding die ketonen, aldehyden, sulfoxides en sulfonen op de alpha-positie halogeneert.

suikerchemie
Tak van de scheikunde die zich bezig houdt met alle vormen van suiker.

sucrose
(57-50-1)
Groepen: disachariden
CAS Nummer: 57-50-1
NSC Nummer: 406942
Disacharide van glucose en fructose. Zie glucose , fructose

succinamide
(110-14-5)
Engelse vertaling: succinamide
CAS Nummer: 110-14-5
NSC Nummer: 8157
Vergelijk succinimide