Radbout Universiteit Nijmegen - Woordenboek Organische Chemie

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Organische chemie
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 1302

Hofmann-omlegging
Groepen: naamreacties
Omlegging waarbij het elektron-deficiente stikstofatoom verplaatst: een amide wordt omgezet in een amine.

Hofmann-Löffler-reactie
Groepen: naamreacties
Fotogednitieerde decompositie van N-chloroamines in een zuur milieu.

Hofmann-eliminatie
Groepen: naamreacties
Eliminatie van een quaternair ammoniumzout.

Hunsdiecker-reactie
Groepen: naamreacties
RCOOAg + Br 2 /> RBr + CO 2 + AgBr Bromo-decarboxylatie-reactie waarbij een carbonzuur vervangen wordt door een bromofunctie. Effectief verkort deze reactie de koolstofketen met een koolstofatoom.

humuszuur
(1415-93-6)
Engelse vertaling: humic acid
CAS Nummer: 1415-93-6
Organische zuur dat ontstaan is door afbraak van organisch materiaal. Humuszuren hebben geen nauw omschreven structuur en vormen een klasse van verbindingen. Humuszuur is een goede detergent en kan daarom gebruikt worden om hydrofobe verbindingen oplosbaar in water te maken. Humuszuren kunnen ook goed metalen complexeren.

hyperbar
Engelse vertaling: hyperbar
Bij zeer hoge druk.

hydroxylering
Additie van een hydroxygroep aan een een-binding.

hydroxygroep
functionele groep: -OH
Groepen: functionele groepen
De groep -OH.

hydroxylamine
(7803-49-8)
afkorting: HA
Engelse vertaling: hydroxyl amine
CAS Nummer: 7803-49-8
HA wordt gebruikt als bouwsteen bij de synthese van geneesmiddelen en bij het behandelen van metaaloppervlakken.

hydrosylaat
Engelse vertaling: hydrosylate
Duitse vertaling: Hydrosylate
Waterige oplossing van een gedeeltelijk gedegradeerde verbinding.
Voorbeeld Eiwit hydrosylaat is een oplossing van gedeeltelijk gehydrolyseerd eiwit.

hydrolyse
Engelse vertaling: hydrolysis
Duitse vertaling: Hydrolyse
Nucleofiele substitutie waarbij water als nucleofiel optreedt.
Voorbeeld Bij hydrolyse van een ester valt het water aan op de carbonylfunctie waarna een alkanol afsplitst. Zie nucleofiel

hydrogenering
Additie van water aan een een-binding.

hydrofoob
Door water afgestoten: een hydrofobe groep aan een molecuul wordt door water afgestoten. Hierdoor zullen moleculen met hydrofobe en niet hydrofobe delen zich in water met de hydrofobe delen naar elkaar groeperen tot een micel. Zie amfifiel Vergelijk hydrofiel

hydrofiel
Wateraantrekkend.

hydrochinon
(123-31-9)
synoniemen: 1,4-dihydrobenzeen
Engelse vertaling: hydrochinone, 1,4-dihydrobenzene
CAS Nummer: 123-31-9
NSC Nummer: 9247
UN Nummer: 2662


hydride complex
Engelse vertaling: hydride complex
Organometaalverbinding waarin een metaal-waterstofatoom voorkomt. Hoewel de hydride verschillende eigenschappen kan hebben wordt aangenomen dat het een negatief ligand is.

hydrazine
(302-01-2)
Engelse vertaling: hydrazine
CAS Nummer: 302-01-2
UN Nummer: 2029


hydratatie
Het omringen van een molecuul met een dipool door water.

hydraat
Molecuul, atoom of ion omringt met watermoleculen. Gewoonlijk wordt een hydraat aangeven met het aantal watermoleculen in zich. Bv. Na 2 SO 4 . 10H 2 O.

Hückel, Enrich
1. Toonde aan dat de stabiliteit van benzeen voortkwam uit de resonantie van de pi-elektronen.
2. 1896-1980

ibuprofen
(15687-27-1)
Engelse vertaling: ibuprofen
CAS Nummer: 15687-27-1
NSC Nummer: 256857
Het op zichzelf niet-werkzame medicijn racemiseert in het lichaam tot het spiegelbeeldisomeer van dezelfde verbinding; en dat is wel werkzaam.

ijsazijn
Engelse vertaling: glacial acetic acid
Zuiver en vooral watervrij azijnzuur.

imidazol
(288-32-4)
Duitse vertaling: Imidazol
CAS Nummer: 288-32-4
NSC Nummer: 60522


intramoleculair
Engelse vertaling: intramolecular
Betekent: binnen het molecuul. Vergelijk intermoleculair

intermoleculair
Engelse vertaling: intermolecular
Duitse vertaling: zwischenmolekular
Betekent: tussen de moleculen. Vergelijk intramoleculair

intermoleculaire binding
Intermoleculaire bindingen zijn aantrekkende krachten tussen moleculen. Er zijn de vanderwaalsbindingen, dipool-dipoolbindingen en waterstofbruggen.

insuline
(9004-10-8)
Engelse vertaling: insulin
CAS Nummer: 9004-10-8
Ontdekking:
datum: 1921
plaats: University of Toronto

infraroodspectrum
synoniemen: IR-spectrum
Grafiek waarin de IR-adsorptie van een chemische verbinding tegen de golflengte uitgezet wordt. Veel verbindingen in het WOC hebben links naar het NIST (blauw-groene icoontje rechtsbovenin of via lijst met databases) waar IR-spectra aangeboden worden. Zie infrarood , infraroodspectroscopie

infraroodspectroscopie
Spectroscopische techniek om de absorptie karateristieken van een chemische verbinding te bepalen van infrarood licht.

infrarood
afkorting: IR
Straling met een golflengte tussen 0,7 . 10 -3 en de 1 mm. Het kan niet met het menselijk oog gezien worden. Infrarode straling (IR straling) wordt opgewekt en geabsorbeerd doordat op moleculair niveau ladingen of bindingen trillen of roteren. Elke binding heeft zo een eigen golflengte waarbij die trilt of draait. Dit maakt het mogelijk om met IR moleculen te karakteriseren en analyseren.
Voorbeeld Een veel gebruikte bron van infrarood licht is de afstandsbediening die tegenwoordig in bijna elke huiskamer te vinden is. Het infrarode licht wordt gebruikt om codes aan bijvoorbeeld de TV door te geven.

indigo
(482-89-3)
synoniemen: indigoblauw
Engelse vertaling: indigo
Groepen: kleurstoffen
CAS Nummer: 482-89-3
NSC Nummer: 8645
Blauwe kleurstof waarmee bijvoorbeeld spijkerbroeken gekleurd worden. Oorspronkelijk werd het gewonnen uit planten (bijvoorbeeld Isatis Tinctoria en Indigofera Tinctoria ). Nu wordt het zowel synthetisch als biosynthetisch (met bacteriën) gemaakt. In planten komen alleen precursors (indicaan en isataan) voor en niet indigo zelf. Door fermentatie van bladgroen ontstaat indigowit, dat na oxidatie indigoblauw geeft.

indicatoren
Engelse vertaling: indicators
Duitse vertaling: Indikatoren
Verbindingen die van kleur veranderen bij een bepaalde pH (zuur-base-indicatoren), overgangspotentiaal (redoxindicatoren) of aanwezigheid van metalen (metaalindicatoren).

indeen
(95-13-6)
Engelse vertaling: indene
CAS Nummer: 95-13-6
NSC Nummer: 9270


invertsuiker
Engelse vertaling: invert sugar
Mengsel van glucose en fructose dat ontstaan is door hydrolyse van sucrose. Het is zoeter dan sucrose zelf en heeft een omgekeerde optische activiteit (vandaar de naam). Zie sucrose

inuline
(9005-80-5)
Engelse vertaling: inulin
Groepen: polysachariden
CAS Nummer: 9005-80-5


ionon
(8013-90-9)
Engelse vertaling: ionone
Groepen: geurstoffen
CAS Nummer: 8013-90-9
Ruikt naar viooltjesolie.

ionbinding
synoniemen: elektrovalente binding
Duitse vertaling: Ionenbindung
Binding door elektrische aantrekking van twee tegengestelde geladen ionen. Bv. Na + Cl - .

ion, samengesteld ~
Structuur bestaande uit niet-metalen met een lading, zoals CO 3 2- . De negatieve samengestelde ionen hebben meestal de uitgang -aat of -iet .

ion, enkelvoudig ~
Ion bestaande uit één element, zoals Fe 2+ . Als het een negatief ion betreft krijgt de ionnaam de uitgang -ide , zoals F - , fluoride of S 2- , sulfide.

ion, complex ~
Organometaal met een lading. Bv. Zn(NH 3 ) 4 2+ of AlF 6 3- .

ion
Engelse vertaling: ion
Duitse vertaling: Ion
Atoom of molecuul dat elektronen tekort komt (positief ion) of teveel heeft (negatief ion) om neutraal te zijn.

ipso-substitutie-reactie
Reactie waarbij een elektrofiele groep aanvalt op de ipso-positie van een aromatische ring.

ipso-sturende groep
Groep die een elektrofiele aanval laat plaatsvinden op de ipso-positie. Bv. de silyl-groep.

ipso-positie
Positie op een aromatische ring met een substituent waar het substituent zit. Wordt gebruikt om aan te geven waar een elektrofiele aanval plaatsvindt.

isotoop
Engelse vertaling: isotope
Isotopen zijn atomen van het hetzelfde element, maar met een verschillend aantal neutronen in de kern.
Voorbeeld Het 13 C isotoop heeft net zoals het normale 12 C isotoop zes protonen. De eerste heeft echter een neuron meer dan het tweede, en heeft daarmee ook een hoger massagetal.

isotoon
Twee isotone oplossingen hebben een gelijke osmotische druk.

isopropanol
(67-63-0)
synoniemen: isopropylalcohol
IUPAC naam: 2-propanol
Engelse vertaling: 2-propanol, isopropyl alcohol
Duitse vertaling: Isopropanol
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 67-63-0
NSC Nummer: 135801
UN Nummer: 1219
Brandbaar en giftig organisch oplosmiddel.

isopreen
(78-79-5)
IUPAC naam: 2-methyl-1,3-butadieen
Engelse vertaling: isoprene
Duitse vertaling: Isopren
CAS Nummer: 78-79-5
NSC Nummer: 9237
UN Nummer: 1218
Monomeer van natuurlijk rubber.

isopentaan
(78-78-4)
synoniemen: 2-methylbutaan
Engelse vertaling: isopentane, 2-methylbutane
Groepen: isoalkanen
CAS Nummer: 78-78-4
NSC Nummer: 119476
UN Nummer: 1265


isooctaan
(540-84-1)
IUPAC naam: 2,2,4-trimethylpentaan
Engelse vertaling: isooctane
Duitse vertaling: Isooctan
Groepen: alkanen , isoalkanen
CAS Nummer: 540-84-1
NSC Nummer: 39117
UN Nummer: 1262
Isomeer van octaan. Zie octaangetal

isononylalcohol
(2430-22-0)
IUPAC naam: 7-methyloctanol
Engelse vertaling: isononyl alcohol, isononol
CAS Nummer: 2430-22-0


isomorfie
Duitse vertaling: Isomorphie
Als verbindingen met dezelfde kristalstructuur voorkomen heten ze isomorf.

isomeer
Engelse vertaling: isomer
Als er van een moleculaire formule meer dan één structuur ( constitutie ) te maken is, heten de verschillende structuren isomeren.

isolerende polymeren
Groepen: polymeren
Polymeren die geen stroom geleiden.

isoleucine
(73-32-5)
IUPAC naam: 2-amino-3-methylpentaanzuur
afkorting: Ile, I
Engelse vertaling: isoleucine
Duitse vertaling: Isoleucin
Groepen: aminozuren
CAS Nummer: 73-32-5
NSC Nummer: 46708


isohexaan
(107-83-5)
IUPAC naam: 2-methylpentaan
Engelse vertaling: isohexane
Groepen: isoalkanen
CAS Nummer: 107-83-5
NSC Nummer: 66496
UN Nummer: 1208


isoelektronisch
Moleculen die hetzelfde aantal elektronen in dezelfde configuratie hebben, zijn isoelektronisch.

isocrotonzuur
(503-64-0)
Engelse vertaling: isocrotonic acid
CAS Nummer: 503-64-0


isocyaniden
synoniemen: carbylaminen, isonitrillen
Verbinding die isomeer is met een cyanide of nitril.

isobutylpropanoaat
(540-42-1)
Engelse vertaling: isobutylpropionate
CAS Nummer: 540-42-1
NSC Nummer: 8450


isobutylalcohol
(78-83-1)
IUPAC naam: 2-methyl-1-propanol
afkorting: IBA
Engelse vertaling: isobutyl alcohol, 2-methyl-1-propanol
CAS Nummer: 78-83-1
NSC Nummer: 5708
UN Nummer: 1212


isobutylmethylketon
(108-10-1)
Engelse vertaling: isobutyl methyl ketone
Groepen: oplosmiddelen
CAS Nummer: 108-10-1
NSC Nummer: 5712
UN Nummer: 1245


isobutaan
(75-28-5)
IUPAC naam: methylpropaan
Engelse vertaling: isobutane
Groepen: isoalkanen
CAS Nummer: 75-28-5


isoboterzuur
(79-31-2)
IUPAC naam: 2-methylpropaanzuur
Engelse vertaling: isobutyric acid, 2-methylpropanoic acid
CAS Nummer: 79-31-2
NSC Nummer: 62780


isoamylalcohol
(123-51-3)
synoniemen: 3-methyl-1-butanol
Engelse vertaling: isoamyl alcohol
CAS Nummer: 123-51-3
NSC Nummer: 7905
UN Nummer: 1105


isoalkanen
Engelse vertaling: isoalkenes
Duitse vertaling: Isoalkane
Alkaan waarvan de voorlaatste methyleengroep vertakt is met een methylgroep.

iso-
Voorvoegsel dat dezelfde betekent.

IUPAC nomenclatuur
Naamgeving van begrippen, technieken, symbolen en verbindingen die door de International Union of Pure and Applied Chemistry is samengesteld.

IUPAC: ring systemen
Engelse vertaling: IUPAC: ring systems


jasmon
(488-10-8)
Engelse vertaling: jasmone
CAS Nummer: 488-10-8


joule
afkorting: J
Groepen: SI-eenheden
Maat voor de hoeveelheid energie

Joens Berzelius
1. Zweedse wetenschapper die selenium (1818), silicium (1823) en thorium (1829) ontdekte. Stelde ook de eerste nauwkeurige tabel van atoomgewichten samen.
2. 1779 - 1848

jodoform
(75-47-8)
IUPAC naam: tri-joodmethaan
Engelse vertaling: iodoform
CAS Nummer: 75-47-8
NSC Nummer: 26251


kathode
synoniemen: negatieve elektrode
Engelse vertaling: cathode
Groepen: elektrode
Elektrode die elektronen afstaat in een elektrochemische cel.

karmijnzuur
(1260-17-9)
synoniemen: cochenille
Engelse vertaling: carminic acid, cochineal
Groepen: kleurstoffen
CAS Nummer: 1260-17-9
NSC Nummer: 326224
E-Nummer: E120


Karl Scheele
1. Zweeds scheikundige die vele chemische verbindingen ontdekte. Als eerste wetenschapper maakte hij zuurstof en chloor, maar kwam niet tot de conclusie dat dit elementen waren.
2. 1742 - 1786

kaneelaldehyde
(104-55-2)
IUPAC naam: 3-fenyl-2-propeenaldehyde
Engelse vertaling: cinnamaldehyde, 3-phenyl-2-propenaldehyde
Groepen: aldehyden
CAS Nummer: 104-55-2
NSC Nummer: 40346


kaneelzuur
(621-82-9)
IUPAC naam: 3-fenylpropeenzuur
Engelse vertaling: cinnamic acid
CAS Nummer: 621-82-9
NSC Nummer: 9189


kaliumsorbaat
(590-00-1)
Engelse vertaling: potassium sorbate
Groepen: conserveermiddelen
CAS Nummer: 590-00-1
E-Nummer: E202


kaliumphthaalimide
(1074-82-4)
Engelse vertaling: potassium phthalimidat
CAS Nummer: 1074-82-4
NSC Nummer: 167070


kaliumpermanganaat
(7722-64-7)
formule: KMnO4
Engelse vertaling: potassium permanganate
Groepen: oxidatoren
CAS Nummer: 7722-64-7
NSC Nummer: 146182
Paars, in water oplosbaar, zout, die gebruikt wordt in redoxtitraties.

kaliumbromide
(7758-02-3)
structuurformule: KBr
Engelse vertaling: potassium bromide
Groepen: infraroodspectroscopie
CAS Nummer: 7758-02-3
NSC Nummer: 77367
Wordt gebruikt bij infrarood spectrometrie om tabletten te maken waarin de stof is opgenomen die bemonsterd moet worden. Omdat KBr transparant is voor infrarode licht wordt alleen de absorptie gemeten van water en de te bestuderen chemische verbinding(en).

kaliumascorbaat
(5743-28-2)
Engelse vertaling: calcium ascorbate
CAS Nummer: 5743-28-2
E-Nummer: E302


kaliumbenzoaat
(582-25-2)
Engelse vertaling: potassium benzoate
CAS Nummer: 582-25-2
E-Nummer: E212


kaliumacetaat
(127-08-2)
Engelse vertaling: potassium acetate
CAS Nummer: 127-08-2
E-Nummer: E261


kalium tert-butoxide
(865-47-4)
Engelse vertaling: potassium tert-butoxide
CAS Nummer: 865-47-4


katoen
Engelse vertaling: cotton
Duitse vertaling: watte
Bestaat bijna geheel uit cellulose. Zie cellulose

kation
Positief geladen ion. Kationen worden bij elektrolyse aangetrokken door de kathode (de negatieve elektrode).

keukenzout
(7647-14-5)
structuurformule: NaCl
synoniemen: zout
IUPAC naam: natriumchloride
Engelse vertaling: common salt, salt, sodium chloride
Duitse vertaling: Salz
CAS Nummer: 7647-14-5
NSC Nummer: 77364


ketose
Groepen: suikerchemie
Monosacchariden met een ketogroep.

ketopentose
Groepen: suikerchemie
Monosacharide van vijf koolstofatomen met een ketogroep. Bv. fructose.

ketonen
Duitse vertaling: Ketone
Moleculen met een aan een koolstof dubbelgebonden zuurstof. Vergelijk aldehyden

keton-enol-isomeren
Isomeren die in elkaar overgaan door revesibele overdracht van een waterstofatoom van het koolstofatoom direct naast een carbonyl naar het carbonyl zuurstofatoom.

ketogroep

Duitse vertaling: Ketogruppe
Groepen: functionele groepen
Functionele groep van een keton.

keto-enol isomerie
Engelse vertaling: enol-keto isomerization
Tautomerie waarbij een keton in een enol wordt omgezet, of omgekeerd.
keto-enol isomerie

ketenisomerie
Groepen: isomerie
Isomerie, waarbij de isomeren verschillen in vertakking van de koolstofketen.
Voorbeeld Methylbutaan (isobutaan) en butaan zijn twee ketenisomeren. Zie Structuurisomerie Vergelijk Plaatsingsisomerie , Type-isomerie

ketalen
Verbinding waarbij het carbonyl zuurstofatoom van een keton vervangen is door twee alkoxygroepen.

kerosine
(8008-20-6)
synoniemen: petroleum
Engelse vertaling: kerosene, petroleum
Duitse vertaling: Kerosin
CAS Nummer: 8008-20-6
UN Nummer: 1223
Mengsel dat gebruikt wordt als (vliegtuig)brandstof. Het heeft een kooktraject van ongeveer 150 o tot 325 o C.

kernenergie
Engelse vertaling: nuclear energy
Duitse vertaling: Kernenergie
Energie die vrijkomt bij een kernreactie. Meestal wordt echter bedoelt de energie die vrijkomt bij een gecontroleerde kernreactie, zoals in een kerncentrale, en niet de energie die vrijkomt bij een kernexplosie.

kelvin
afkorting: K
Groepen: SI-eenheden
Maat voor de thermodynamische temperatuur. Vergelijk celsius