DBNL - Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië

Categorie: Geschiedenis en volkskunde > Nederlands West-Indië, 1914
Datum & Land: 22/12/2007, NL
Woorden: 4409

Fiscaal
Let op: Spelling van 1914 Het ambt werd ingesteld toen Suriname in handen kwam van de W.I. Compagnie. Volgens Hartsinck (II 882) fungeerde ten tijde van het zeeuwsche bestuur een ‘Maarschalk’ als ‘officier der Justitie’. De Fiscaal moest, volgens zijn instructie ‘nauwkeurig letten, dat de bevelen van den Gouverneur, waar onder mede de generale Articul brief van de Westindis…

Fishing rod
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie RANDIA ACULEATA.

Fisiman
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ALCEDINIDAE.

Fjo-fjo
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie RHYNCHOTA. In het Surinaamsche negerbijgeloof ook de naam van een ziekte die veroorzaakt zou worden door woordbreuk en zich openbaart door hikken, vooral onder het eten. Over het uitdrijven der ziekte zie F.P. en A.P. Penard, Surinaamsch bijgeloof. Bijd…

Flaira
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie JATROPHA GOSSYPIFOLIA.

Flambeau
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie ERITHALIS.

Flamboyant
Let op: Spelling van 1914 sur. en ben. e. Zie POINCIANA.

Flamingo
Let op: Spelling van 1914 Zie IBIDIDAE en PHOENICOPTERUS.

Fleertje
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie CYPSILURUS en EXONAUTES.

Flesch-kalebas
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie LAGENARIA.

Fleurya aestuans
Let op: Spelling van 1914 Gaudich. Fam. Urticaceae. Krassi-wiwiri, n.e. Stinging nettel, bov. e. Een veel voorkomend kruid van het uiterlijk van de gewone brandnetel; de bladeren lang gesteeld en scherp gezaagd; de bloemen staan in samengestelde trosvormige bloeiwijzen. Witti krassi-wiwiri (n.e.) noemt men de planten, die alleen meeldraadbloemen hebben. Een aftreksel der pl…

Floor di sangger
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie LANTANA CAMARA.

Fluiter
Let op: Spelling van 1914 Zie CEBUS.

Fock, (mr. Dirk)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS en MINISTERIE VAN KOLONIËN. -->

Focke (Hendrik Charles)
Let op: Spelling van 1914 zoon van Hendrik Everard Focke en Wilhelmina Charlotte Esser, geb. te Paramaribo 16 Aug. 1802, aldaar overl. 29 Juni 1856. Hij genoot zijne opvoeding in Nederland en promoveerde 19 Juni 1827 te Utrecht in de rechten op proefschrift de Pretio in emtione venditione. Als vrijwilliger nam hij deel aan den Tiendaagschen Veldtocht. Omstreeks 1834 naar Su…

Foekoe-foekoe menti
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie HYPTIS ATRORUBENS.

Foekoe-foekoe-toriman
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie PRIVA.

Foema
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie VITEX.

Foengfoeng
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie DESMODIUM MOLLE.

Foengfoeng homber
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie SIDA SPINOSA var. ANGUSTIFOLIA.

Foengoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Een bruine zwamachtige stof, die in Suriname in tondeldoozen wordt gebruikt. Zie ook HYMENOPTERA en PARINARIUM.

Foengoe palm
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CYCAS.

Foeniculum capillaceum
Let op: Spelling van 1914 Gill. Fam. Umbelliferae. Finkri, n.e. Een hooge kruidachtige plant met kleine gele bloemen en langwerpige zeer sterk riekende en smakende vruchten. De plant heeft fijn ingesneden bladeren, is afkomstig uit de gematigde streken en heet in Nederland ‘venkel’. In Suriname een geliefd geneesmiddel voor kinderen.

Foes
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie PHASEOLUS VULGARIS.

Fojoeroe bromiki
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie MIRABILIS.

Fondshouders
Let op: Spelling van 1914 Zie NEGOTIATIËN.

Fonsje of foensji pretoe
Let op: Spelling van 1914 pap. Fijn gemaakte met water tot een stijve pap gekookte kleine mais (Sorghum), het hoofdvoedsel der bevolking van Curaçao, Foensji blanco, stijve pap van rijst.

Foresters (the ancient order of)
Let op: Spelling van 1914 een internationale broederschap (welke zou zijn voortgesproten uit de ten tijde van Richard Leeuwenhart en Robin Hood in Engeland gevestigde orde, onder den naam van Royal order of Foresters) heeft eene tweeledige strekking, eene morele en eene sociale. De eerste afdeeling, waarvan de geschiedenis melding maakt, is die, welke onder den naam van Cou…

Fosfaat
Let op: Spelling van 1914 Zie PHOSPHAAT.

Fossielen
Let op: Spelling van 1914 Zie MOLLUSCA.

Foto
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zoo wordt Paramaribo gewoonlijk door de Neger-Engelsch sprekende bevolking aangeduid. Het woord is een verbastering van fort.

Four o'clock
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie MIRABILIS.

Fourcroya gigantea
Let op: Spelling van 1914 Vent. Fam. Amaryllidaceae. Iengi-sopo, n.e. Een plant met een rozet van groote, vleezige bladeren, waaruit een bloeistengel te voorschijn komt, die meerdere meters hoog kan worden. In plaats van bloemen treft men vaak bebladerde knoppen aan. Het sap van de bladeren schuimt sterk en wordt wel eens bij het wasschen gebruikt; vandaar de naam Iengi sop…

Fourgeoud (Louis Henry)
Let op: Spelling van 1914 Zie KRIJGSMACHT.

Fowroe-kakà
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie PHORADENDRON.

Fox tail
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie ERIGERON.

Framboesia tropica
Let op: Spelling van 1914 in Suriname Jas, Jaws of Yaws (n.e. Jassi) genoemd, is een in vele tropische landen verspreide, door direct contact en waarschijnlijk ook door vliegen overgebracht wordende, zeer besmettelijke ziekte, die zich uit door ontsteking, ettervorming en woekering der huidpapillen, waardoor zweren en uitwassen ontstaan, die eenigszins op frambozen gelijken…

Frangipane
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PLUMIERA.

Fransche birambi
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie AVERRHOA CABAMBOLA.

Fransmadam
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie PSITTACIDAE.

Frederiks katoen
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ASCLEPIAS.

Frei-frei
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie DIPTERA.

Freimoesoe-hoedoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ANDIRA CORIACEA.

French casha
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie ACACIA MACRACANTHA.

Friderici (Jurriaan François de)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS.

Fridericibloem
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ASCLEPIAS.

Friesjes
Let op: Spelling van 1914 oudtijds in Suriname de benaming van de overstroomingen, die telkens in de bovenlanden voorkomen, wanneer in den grooten regentijd de rivieren buiten hare oevers treden. (Zie Anthony Blom, Verhandeling o.d. Landb. in de col. Suriname. Haarl. 1786. blz. 6 en 417.)

Frikampeeuw
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie OPUNTIA.

Futen
Let op: Spelling van 1914 Zie PODICIPEDIDAE.

Gado-boom
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CASSIA BACILLARIS.

Gado-dédé
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie COMMELINA NUDIFLORA.

Gado-fowroe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie TROGLODYTIS.

Gado-prei
Let op: Spelling van 1914 n.e. Feest (winti-dans) door de Boschnegers gegeven ter verzoening van de eene of andere godheid. Zie de beschrijving van zulk een feest bij De Goeje, Verslag der Toemoekhoemak-expeditie. Leiden 1908, blz. 45-49 (overdruk).

Galictis
Let op: Spelling van 1914 Geslacht van Roofdieren behoorende tot de Mustelidae (zie CARNIVORA), bekend als Aira of Adjira. In Suriname komen twee soorten voor. G. barbara is donkergrijs met lichter kop en hals, aan de laatste een geele vlek. G. vittata is bleekgeel; snoet zwart. Beide vi…

Galli
Let op: Spelling van 1914 HOENDERS. De wilde hoenders zijn in Suriname vertegenwoordigd door 2 families, de Cracidae, bevattende de Hokkohoenders of Pauwiezen en de Boomhoenders of Marails, en de Odontophoridae, bevattende de Amerikaansche of Tandsnavelpatrijzen. Tot de Hokkohoenders behoort Crax alector, de Powies of Powisi (arow. Hitsi, kar. Oeoko) een grootte, zwarte vog…

Gallon
Let op: Spelling van 1914 Zie MATEN EN GEWICHTEN.

Galmijten
Let op: Spelling van 1914 Zie ACARINA.

Gandoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie SWARTZIA.

Ganja
Let op: Spelling van 1914 In Eng. en Ned.-Indië de naam van de door hun harsgehalte samenklevende toppen der vrouwelijke planten van Cannabis sativa. Een genotmiddel, dat in Suriname veel door de Br.-Ind. immigranten gebruikt wordt. Volgens de verordening van 17 Febr. 1908 (G.B. no. 13) mag na 1 Maart 1918 geen Ganja meer ingevoerd worden. De ingevoerde hoeveelheid bedroeg …

Gardenia florida
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Rubiaceae. Kaapsche jasmijn, sur. Een om de prachtige, witte, zeer welriekende bloemen, gaarne gekweekte heester. De naam Kaapsche jasmijn in slecht gekozen, daar de plant in China en Japan thuis behoort.

Garnalen
Let op: Spelling van 1914 Zie CRUSTACEA.

Garosji di baca
Let op: Spelling van 1914 pap. Tweewielige kar, bespannen met 2 ossen. Het juk wordt ze vóór tegen de horens gelegd en met touw of riemen van ongelooid leer daaraan gebonden. G. di boerikoe. Tweewielige ezelskar, soms met een tweeden ezel naast de boomen bijgespannen.

Garrupa nigrita
Let op: Spelling van 1914 (Holbr.) J. & Ev. Djampau, pap. Fam. Serranidae. Zeevisch. Verspreiding: Zuid-atlantische zee en de Golfkust van de Vereenigde Staten, zuidelijk tot Cuba en Brazilië. De kleur van dezen grouper is chocolade-bruin tot zwartachtig grijs, effen of met zwakke bleeke plekken, de onderkant nauwelijks bleeker. De einden der vertikale vinnen zijn donkerder…

Gars
Let op: Spelling van 1914 st. eust. Zie TYLOSURUS.

Gastropelecus sternicla
Let op: Spelling van 1914 (L) Cuv. & Val. (Syn. CLUPEA STERNICLA L.) Sriba, kar. en n.e. Fam. Characidae. Zoetwatervisch. Verspreiding Brazilië, Br. en Nederl. Guiana. Het lichaam is kort en diep, de borst rond uitgezet, de zijlijn loopt van den schouder schuin naar beneden tot bijna het begin van de aarsvin. De kleine rugvin zit achter op het lichaam, gevolgd door een klei…

Gatoe
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie PROMICROPS.

Gecarcinidae en andere landkrabben
Let op: Spelling van 1914 Merkwaardig is het, dat in West-Indië, zooals ook elders in tropische gewesten, krabben voorkomen, die men ver verwijderd van eenig water, zelfs vrij ver op de hellingen van bergen vindt. Al heeft men evenwel nog niet van alle soorten kunnen aantoonen, dat zij nu en dan het water (zee- of zoetwater) opzoeken (zoo werd Coenobita diogenes, een groote…

Geelbagger
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie SCIADEICHTHYS LUNISCUTIS.

Geeldas-kanarie
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie TANAGRIDAE.

Geelhart
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PLATONIA.

Geelhout
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie CASEARIA BONAIRENSIS.

Geelstaartje
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie ELAGATIS en OCYURUS.

Geepie
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie TYLOSURUS.

Gefken (mr. Jan Willem)
Let op: Spelling van 1914 geb. 9 Mei 1807 te Amst., overl. te 's Grav. 22 Sept. 1887, promoveerde in 1832 te Leiden in de rechten en vestigde zich als advocaat te 's Grav. Hij werd in 1843 benoemd tot subst. offic. v. Justitie bij de rechtbank te Den Briel en in 1845 tot Adv.-Gen. bij het Hof in Zuid-Holland. In Oct. 1856 tot Proc.-Gen. in Suriname benoemd, kwam hij daar in…

Geitenmelkers
Let op: Spelling van 1914 Zie CAPRIMULGIDAE.

Geldkamer (generale)
Let op: Spelling van 1914 Dezen naam droeg de reservekas bij art. 95 van het Reg. Reglement van 1815 (K.B. 14 Sept. 1815 no. 58. G.B. 1816 no. 2) in Suriname opgericht en die zou worden samengesteld: ‘A. Uit de subsidiën, welke eventueel uit het Moederland, ter gedeeltelijke bestrijding der uitgaven van Militaire traktementen en soldijen, zouden mogen worden verleend. B. Ui…

Geldwezen
Let op: Spelling van 1914 Zie CREDIET-INSTELLINGEN, FINANCIËN, MUNTWEZEN en EPIDEMIEËN.

Gele koorts-muskiet
Let op: Spelling van 1914 Zie DIPTERA.

Gemanumitteerden
Let op: Spelling van 1914 Zie MANUMISSIE.

Gember
Let op: Spelling van 1914 Zie ZINGIBER.

Gemeentebestuur
Let op: Spelling van 1914 Zie BESTUURSREGELING, blz. 121, 122 en 129.

Geneeskundige dienst
Let op: Spelling van 1914 Zie DEPARTEMENTEN VAN ALGEMEEN BESTUUR.

Geneeskundige school
Let op: Spelling van 1914 Ten einde te voorzien in de behoefte aan geneesheeren voor de districten werd bij Gouv. res. van 8 Maart 1882, L.A. no. 12, met ingang op 1 April, te Paramaribo in het leven geroepen een ‘inrichting met vijfjarigen cursus tot opleiding van jongelieden tot districtsgeneesheeren’. De kweekelingen werden kosteloos toegelaten. Ook voor pharmaceuten wer…

Genipa americana
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Rubiaceae. Tapoeripa, kar. en n.e. Boom met witte, zeer welriekende, jasmijnachtige bloemen. De vrucht heeft de grootte van een kippenei en bevat een wit, sappig vleesch met kernen. De vrucht wordt niet gegeten. Het waterheldere vocht uit de vrucht wordt op de huid zwart, en dit kan niet weggewasschen of weggewreven worden. Het wordt dageli…

Geoctroyeerde societeit
Let op: Spelling van 1914 Zie BESTUURREGELING SURINAME.

Geoffraea superba
Let op: Spelling van 1914 H. et B. Fam. Leguminosae. Paaloe di takki, Takki takki, ben. e. Boom met tot 20 tallige veervormig samengestelde bladeren waarvan de blaadjes van duidelijke zijnerven voorzien zijn; de vruchten zijn kogelvormig ter grootte van een kers.

Geologie
Let op: Spelling van 1914 Zie AARDKUNDE.

Geonoma
Let op: Spelling van 1914 Fam. Palmae. Dwergpalm, Taspalm, sur. Tassi, n.e. Toeroe, arow. Kleine, lage palmen met vingerdikke stammetjes en weinig ingesneden bladeren. De planten komen in de oerwouden vooral. aan de bovenrivieren voor. De bladeren zijn als materiaal voor dakbedekking zeer gezocht. Er komen meerdere soorten voor. De uit de stammetjes gemaakte stokken, bij de…

Geophagie
Let op: Spelling van 1914 Zie AARDETEN.

Gerardus majella stichting
Let op: Spelling van 1914 Zie LEPRA.

Gereformeerde gemeente
Let op: Spelling van 1914 Zie HERVORMDE GEMEENTE.

Gerridae
Let op: Spelling van 1914 -soorten worden in het Papiamentsch Breeslag, Kabrikoetjie, en Vaanslag genoemd. Gerres Plumieri C. & V., komt voor langs de atl. kusten van tropisch Amerika en West-Indië, en is vrij algemeen. Het lichaam is zijdelings gedrukt, rhomboidaal van vorm, de r

Gestadige liefde
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie GOMPHRENA.

Gevangeniswezen
Let op: Spelling van 1914 Zie STRAFSTELSEL.

Gevlekte harnasvisch
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie LORICARIA MACULATA.

Gewapende burgermacht
Let op: Spelling van 1914 Zie KRIJGSMACHT.

Gewichten
Let op: Spelling van 1914 Zie MATEN EN GEWICHTEN.

Gewiest
Let op: Spelling van 1914 sur. Door den wisiman (zie aldaar) bewerkt, betooverd, vergiftigd. Alleen het verleden deelwoord is verhollandscht. [p. 309]

Gezaghebbers
Let op: Spelling van 1914 Zie BESTUURSREGELING blz. 129 en 136, DEPARTEMENTEN VAN ALGEMEEN BESTUUR en GOUVERNEURS