DBNL - Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië

Categorie: Geschiedenis en volkskunde > Nederlands West-Indië, 1914
Datum & Land: 22/12/2007, NL
Woorden: 4409

Djankro
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CATHARTIDAE.

Djari markoesa
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie PASSIFLORA QUADRANGULARIS.

Djari-bita
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie PHYLLANTHUS DIFFUSUS.

Djedoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie SCLEROLOBIUM.

Djiendja
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie DIODON.

Djiendja
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ZINGIBER.

Djiendja-maká
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie COENDU.

Djoe-tongo
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie NEGER-ENGELSCH.

Djoeka
Let op: Spelling van 1914 Zie BOSCHNEGERS. De naam Djoeka wordt te Paramaribo ten onrechte soms gebruikt voor Boschnegers in het algemeen.

Djoeka-bankoe notoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie MUNTWEZEN (SURINAME).

Djoekoe
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie CAESALPINIA CILIATA.

Djoembi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Spook; het woord is meer in gebruik in Britsch Guiana, de Eng. W.I. eilanden en op Haiti dan in Suriname. Zie Ignatius Scoles, Sketches of African and Indian Life in British Guiana. Demerara 1885, blz. 59 vlg.

Djokotaja
Let op: Spelling van 1914 n.e. Gedroogde en tot poeder gestampte Capsicum-soorten.

Djompo-djompo
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CRUSTACEA.

Doe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie DANSEN.

Doesji
Let op: Spelling van 1914 pap. Beteekent zoet; komt in plantennamen meermalen voor.

Doesoembe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CHILOPODA.

Dogwood
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie PISCIDIA.

Doifi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie COLUMBIDAE.

Doifi pesi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie SESBANIA AEGYPTIACA.

Doifi-wiwiri
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie VERNONIA.

Dokoen
Let op: Spelling van 1914 n.e. Een soortpudding of deeg van rijpe banannen of jonge maïs gemaakt, met of zonder peper; wordt gewoonlijk in een stuk banannenblad gewikkeld verkocht. Pienda-dokoen of pienda-kaas wordt gemaakt van geroosterde, fijngemaakte pienda's.

Doks
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ANATIDAE.

Dolfijn
Let op: Spelling van 1914 Zie CORYPHAENA.

Dolichos lablab
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Leguminosae. Boonki, n.e. Een in alle tropische streken gekweekte slingerplant, waarvan de zaden als boonen gebruikt worden.

Doliocarpus
Let op: Spelling van 1914 Fam. Dilleniaceae. Mamiara-tetei, n.e. Een liaan.

Domeinwezen
Let op: Spelling van 1914 Zie DEPARTEMENTEN VAN ALGEMEEN BESTUUR.

Donders (Petrus)
Let op: Spelling van 1914 27 Oct. 1809 te Tilburg geboren uit zeer arme ouders, kwam op 22-jarigen leeftijd op het Klein-Seminarie van St. Michiels-Gestel en voor zijn hoogere studiën in 1837 op het Groot-Seminarie. Den 26en April 1840 ontving hij te Mechelen uit de handen van kardinaal Engelbertus Sterckx de tonsuur, de 4 kleinere Orden en het subdiaconaat; den 10en April …

Dondersteenen
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie AMULETTEN en OUDHEDEN I.

Donfowroe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie BUCCO.

Donjo
Let op: Spelling van 1914 pap. Beteekent eigenaar, wordt ook gebruikt om grond in particulier eigendom aan te duiden, in tegenstelling van gehuurd land.

Donké
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie DIEFFENBACHIA. Volgens Focke's Neger-Engelsch Woordenboek is het woord donkin een verbastering van het Engelsche dump cane.

Donkodjo
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CRENICICHLA ALTA.

Dono
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ICTERIDAE.

Doodenfeesten
Let op: Spelling van 1914 komen in Suriname zoowel bij de Boschnegers als bij de Indianen voor. Bij de Boschnegers blijven de lijken vele dagen, soms weken onbegraven, in afwachting van de aankomst der naaste verwanten, die het feest, bestaande in dansen en drinkgelagen, moeten meevieren, waarbij de afschuwelijke lijkenlucht niet schijnt te hinderen. Gedurende al den tijd d…

Doodskopje
Let op: Spelling van 1914 Zie CHRYSOTHRIX.

Dorado
Let op: Spelling van 1914 Zie ELDORADO.

Dorado
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie CORYPHAENA.

Doras costatus
Let op: Spelling van 1914 (L.) Lac., Surinaamsche vinval. Fam. Siluridae. Zoetwatervisch. Verspreiding: Suriname, Rio San Francisco, en Paraguya, noordelijk tot in Guiana. De kop even lang als breed; er zijn zes voeldraden, de bovenkaaksvoeldraden reiken tot het einde van den schouderstekel. Langs het midden der zijkanten van het lichaam eene rij schilden, ieder schild met …

Doras dentatus
Let op: Spelling van 1914 Kner. Rivier-kwikwi, sur. Fam. Siluridae. Zoetwatervisch. Verspreiding: Suriname. Er zijn zes voeldraden. Op den nek zijn huidbeenderen. Eene rij schilden bevindt zich langs het midden van de zijkanten van den romp en den staart; ieder schild heeft een gebogen stekel. Het laatste deel van den staart heeft van boven en van onder tevens schilden. Rug…

Dori
Let op: Spelling van 1914 pap. Een kikvorsch van Aruba, die, volgens Prof. K. Martin, bij het invallen van den regentijd in zeer grooten getale te voorschijn komt, en bij de bevolking zeer bekend en geëerd is. (Zie ook A.J. van Koolwijk. De Indianen-Caraïben van het Eiland Aruba, T.A.G. VI. 1882, blz. 224 noot). Waarschijnlijk is dit de Paludicula brachyops Cope. Een andere…

Doryphorus azureus
Let op: Spelling van 1914 = UROCENTRUM AZUREUM. Eene kleine sierlijke hagedis, tot de familie der Iguanidae behoorende, is van boven levendig blauw-groen gekleurd met zwarte dwarsbanden, die somtijds den halvemaan-vorm vertoonen met een geelachtig groenen buik. De staart is bij de

Dosoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie NAAMGEVING.

Doti-hoso
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie HYMENOPTERA.

Dracaena
Let op: Spelling van 1914 Fam. Liliaceae, wordt in Suriname overal veel gekweekt, zoowel te Paramaribo als op de plantages en de kleine nederzettingen langs de rivieren. Vooral de soorten met bruine en wijnroode bladeren zijn zeer geliefd. Zij bereiken daar een hoogte van vier meters.

Dracontium asperum
Let op: Spelling van 1914 C. Koch. Fam. Araceae. Sneki-taja, n.e. Een aronskelk met groote onderaardsche knol, waaruit of één groot langge-[p. 275]steeld en diep ingesneden blad tevoorschijn komt of één bloeikolf met donkerbruine scheede. Blad en bloeikolf komen na elkaar, en zijn nooit tegelijk aan te treffen.

Drader
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie CORYPHAENA.

Dram
Let op: Spelling van 1914 sur. Rum uit melasse verkregen.

Dreifi di laman
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie COCCOLOBA UVIFERA.

Dreifi sjimaron
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie COCCOLOBA DIVERSIFOLIA.

Dreitin
Let op: Spelling van 1914 n.e. De inlandsche naam van Diploptorus neavius, een tot de Cuculidae behoorende vogel. Ook de drievleugelige zaden van Triplaris surinamensis heeten dreitin.

Drepanocarpus lunatus
Let op: Spelling van 1914 G.F.W. Mey. Fam. Leguminosae. Branti-maka, n.e. Een heester met paarse vlinderbloemen, die vooral aan de rivieroevers groeit dicht bij zee, en zeer scherp gedoornd is. Het lichte hout gebruikt men bijwijze van kurk aan vischnetten. Een aftreksel van de jonge vruchten is een volksgeneesmiddel bij baarmoederaandoening.

Dresneger
Let op: Spelling van 1914 sur. In den slaventijd werd zoo de slaaf genoemd, die in de plantage-hospitalen met de verzorging der zieken belast was, na eenige jaren bij een chirurgijn in de leer te zijn geweest. Zie F.A. Kuhn, Beschouwing van den toestand der Surin. plantagieslaven. Amst. 1828. blz. 40 en J. Wolbers, de Surin. negerslaaf, Amst. 1854. blz. 17 en 18.

Driekantjes
Let op: Spelling van 1914 Zie MUNTWEZEN CURACAO.

Drinkwater
Let op: Spelling van 1914 Zie WATERVOORZIENING.

Dritibri
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie MUNTWEZEN SURINAME.

Droengoe-man-rosoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie HIBISCUS VARIANS.

Droifi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie COCCOLOBA UVIFERA.

Droogersvaartuigen
Let op: Spelling van 1914 of kustvaarders noemde men in de oudere Surinaamsche wetgeving de kleine schoeners of sloepen, welke tusschen de hoofdplaats en de beide districten Nickerie gebruikt werden voor het vervoer van plantage-goederen, producten als anderszins. Zij moesten alvorens in de vaart te komen voorzien zijn van een droogerspas en een nummervlag. (zie G.B. 1831 n…

Drukpers
Let op: Spelling van 1914 Vóór de regeerings-reglementen van 1865 vrijheid van drukpers brachten (zie BESTUURSREGELLNG blz. 132 en 133) was het oordeel over hetgeen al of niet mocht gedrukt en uitgegeven worden overgelaten aan de gouverneurs. Zoo vinden wij vermeld dat, naar aanleiding v…

Drymaria cordata
Let op: Spelling van 1914 Willd. Fam. Caryophyllaceae. White snow, bov. e. Kruipend kruid met tegenoverstaande hartvormige bladeren; witte bloempjes in gevorkte bijschermen geplaatst.

Drymobius boddaertii
Let op: Spelling van 1914 Ratteman, sur. of Alattaman, n.e. Eene slang tot de familie der Colubridae behoorende met 22-25 tanden in de bovenkaak van welke de achtersten eenigszins vergroot zijn, en met 17 rijen gladde schubben. Bruinachtig of groenachtig grijs van kleur, de schubben meest door fijne zwarte lijnen van elkaar gescheiden. Aan beide zijden van het lichaam eene …

Duguetia longifolia
Let op: Spelling van 1914 Baill. Fam. Anonaceae. Peperhout, sur. Een boom met groote bolronde vruchten. Gebruik onbekend.

Duif
Let op: Spelling van 1914 Zie COLUMBIDAE.

Duikelaar
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ANHINGA.

Duivels-naaigaren
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie QUAMOCLIT.

Duivelsvijg
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ARGEMONE.

Duizendbeenboom
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie RHIZOPHORA.

Duizendpooten
Let op: Spelling van 1914 Zie CHILOPODA.

Duplessis (salomon)
Let op: Spelling van 1914 Zie MAURICIUS.

Duranta erecta
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Verbenaceae. Adonis, ben. en bov. e. Heester met eivormige bladeren die meestal aan het bovenste gedeelte van den bladrand scherp gezaagd zijn; de blauwviolette bloemen, voorzien van een 5-tandige buisvormige kelk, staan in trossen die ver buiten de bladeren uitsteken. Gekweekt.

Duroia eriopila
Let op: Spelling van 1914 Linn. f. Fam. Rubiaceae. Bosch marmeldoos, sur. Boesimarmadosi, n.e. Koemarra-marra, arow. Een boom met groote, behaarde bladeren en zacht behaarde vruchten, die een bruin moes bevatten, dat met een lepeltje er uit gegeten wordt. Het hout is sterk en veerkrachtig, maar komt niet veel voor.

Dutch casha
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie ACACIA TORTUOSA.

Dutch grass
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie ELEUSINE.

Dwang-arbeid
Let op: Spelling van 1914 Zie STRAFSTELSEL.

Dwergpalm
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie GEONOMA.

Dwergspecht
Let op: Spelling van 1914 Zie PICIDAE.

Dysenterie
Let op: Spelling van 1914 een der in de W.I. Koloniën, echter minder dan in Oost-Indië heerschende ziekten, kan verwekt worden door bacteriën of door amoeben. Volgens P.C. Flu. (Kol. Verslag 1909, Suriname, Bijl. I2) zijn in Suriname amoeben de verwekkers. Op Curaçao komt de bacillaire vorm voor. (Zie Rapport Centrale Gezondheidsraad omtrent de voorzieningen, die op sanitai…

Echeneis naucrates
Let op: Spelling van 1914 L. Pega, pap. Fam. Echeneididae. Zeevisch. Verspreiding: Algemeen in warme zeeën. De mondspleet is wijd, de onderkaak steekt vooruit. De stekelige rugvin is in een zuigschijf vervormd, die zich achter op den kop en op den nek bevindt. Deze schijf bestaat uit een dubbele rij dwarse platen. De zachte rugvin en de aarsvin zijn lang. De kleur is bruin,…

Echinodermata
Let op: Spelling van 1914 STEKELHUIDIGEN, ontleenen hun naam aan de omstandigheid, dat zij uitwendig gewoonlijk bewapend zijn met stekels van allerlei gedaante, die gesteund worden door kalkplaatjes, welke in de huid verspreid liggen en een soort huidskelet vormen. Hun lichaam bezit een straalsgewijzen bouw, die het duidelijkst aan den dag treedt bij de zee-sterren (Asteroi…

Eclipta alba
Let op: Spelling van 1914 Hassk. Fam. Compositae. Losowiwiri, Lota-wiwiri of Louisa-wiwiri, n.e. Een kruidachtige plant met witte bloemhoofdjes, die een algemeen onkruid is. Het blad wordt op de huid fijngewreven tegen vlekken op de huid. Het maakt een bestanddeel uit van een der vele middelen, die men inent tegen den beet van giftige slangen. Zie Martin, Westindische Skizz…

Edendata
Let op: Spelling van 1914 Groep van zoogdieren door Cuvier onder dien naam vereenigd, die echter thans gebleken is als zoodanig niet de natuurlijke verwantschap weder te geven. Cuvier rekende ook de Vogelbekdieren daaronder, die evenwel zeer zeker ver van de overige Edentata verwijderd zijn en als Monotremata worden samengebracht (zie BLOEDSEED.

Eeden (Frederik Willem van)
Let op: Spelling van 1914 geb. te Haarlem 26 Oct. 1829 en aldaar overleden 4 Mei 1901, trad in 1859 op als secretaris der Ned. Maatsch. ter bevordering van Nijverheid. In 1864 begon hij, volgens besluit der Maatschappij, een verzameling aan te leggen van koloniale producten, welke naar het Paviljoen overgebracht, in 1871 publiek museum, het ‘Koloniaal Museum’ te Haarlem, we…

Eeden-fonds, (van-)
Let op: Spelling van 1914 Op 22 Nov. 1900 richtte een negental heeren te Paramaribo een circulaire aan de ingezetenen van die stad, steun vragend voor een plan, om F.W. Van Eeden, toen directeur van het Koloniaal Museum te Haarlem, te huldigen. Men wenschte den naam van dezen onvermoeiden strijder voor de belangen van Suriname blijvend te verbinden aan het botanisch onderzo…

Eekhoorn
Let op: Spelling van 1914 Zie RODENTIA.

Eekhoornaapje
Let op: Spelling van 1914 Zie CHRYSOTHRIX.

Eend
Let op: Spelling van 1914 Zie ANATIDAE.

Eendenmossel
Let op: Spelling van 1914 Zie LEPADIDAE.

Eeredienst
Let op: Spelling van 1914 Het regelen van de zaken van den godsdienst werd door den Staat der Vereenigde Nederlanden beschouwd als te behooren tot hare attributen. In het Octroy van 23 Sept. 1682 waarbij Suriname onder de directie kwam van de W.I. Comp. werd die taak gelegd op de Bewinthebberen der Compagnie. Art. XXVIII luidde n.l.: ‘Dat de voornoemde Bewinthebberen sullen…

Effect
Let op: Spelling van 1914 Beteekent in Suriname ook plantage.

Eichhornia crassipes
Let op: Spelling van 1914 Solms Fam. Pontederiaceae. Een in tropisch Amerika en ook in Suriname veel voorkomende losdrijvende waterplant met trossen van prachtige lichtpaarse bloemen. De plant is gemakkelijk te herkennen aan de plaatselijk verdikte bladsteelen, die met lucht gevuld zijn, en als drijforgaan dienst doen.

Eierplant
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie SOLANUM MELONGENA.

Eigenmannia virescens
Let op: Spelling van 1914 (Val.) J. & Ev. (Syn. STERNOPYGUS VIRESCENS (Val.) Kaup). Logo-logo, n.e. Fam. Gymnotidae. Zoetwatervisch. Verspreiding: Suriname, Rio Magdalena tot de Rio de La Plata en Rio San Francisco. Rug- en staartvin ontbreken. De aarsvin begint onder de borstvinnen en is zwart gezoomd. Deze visch is bruin. Leeft in zwampen, heeft veel graten, maar goedsmak…

Eilandgras
Let op: Spelling van 1914 Sur. Aan de oevers der kreken breiden zich grassen uit, die met hun lange uitloopers niet zelden de geheele kreek vullen. Kreken, waarvan de oevers bewoond zijn moeten dan ook geregeld een paar malen in het jaar schoongemaakt worden om bevaarbaar te blijven. Het langs den oever doorgesneden gras vormt eilandjes, die bij eb de kreek afdrijven. Volge…

Eilerts de Haan (Johannes Gijsbert Willem Jacobus)
Let op: Spelling van 1914 geb. 3 Oct. 1865 te Noord-wolde, kwam in 1882 als adelborst op het instituut te Willemsoord, werd in 1886 adelborst 1e kl., in 1889 luit. ter zee 2e kl. en in 1902 luit. ter zee 1e kl. Van 1886-1891 diende hij in de koloniën, eerst in West-daarna in Oost-Indië. In 1895 vertrok hij weer voor 3 [p. 280] jaar naar O.-Indië. Van 1900-1902 was hij gedet…

Ekaakes
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie CHRYSOBALANUS.

Elaeis guineensis
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Palmae. Oliepalm, sur. Obé-maka, n.e. Een vrij groote palm, afkomstig uit Afrika, kenbaar aan de stekelige bladsteelresten aan den stam. Uit het vruchtvleesch wordt de palmolie bereid, die bij de margarine-fabrikatie dienst doet, terwijl van het vet uit de kernen zeep gemaakt wordt. In Suriname komt de palm weinig voor.

Elagatis bipinnulatus
Let op: Spelling van 1914 (Q. & G.). Benn. Runner en Yellow-tail, St. Eust. Op Aruba Grassteeltje of Geelstaartje. Fam. Carangidae. Zeevisch, wordt 2½ voet lang. Verspreiding: tropische zeeën, nu en dan in West Indië. De tweede rugvin en de aarsvin zijn lang, ieder gevolgd door een los vinnetje, bestaande uit twee stralen. Het lichaam is bedekt met kleine cycloide schubben.…

Elaps
Let op: Spelling van 1914 Een geslacht van uitsluitend amerikaansche giftslangen, tot de familie der Colubridae behoorende, met zeer korte bovenkaken waarin een paar gegroefde gifttanden, die niet door gewone tanden worden gevolgd. Kop smal, geleidelijk in het lichaam overgaande, pupil meestal verticaal. Het neusgat is tusschen twee schilden gelegen, en tusschen het meest n…