DBNL - Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië

Deze woordenlijst kan afkomstig zijn van een online bron die niet meer beschikbaar is, of kan zijn samengesteld door externe bronnen. De informatie kan sinds de oorspronkelijke publicatie zijn veranderd. We raden aan om kritisch te zijn bij het beoordelen van de waarde en actualiteit ervan.
Categorie: Geschiedenis en volkskunde > Nederlands West-Indië, 1914
Datum & Land: 22/12/2007, NL
Woorden: 4409


Tontori
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie TYRANNIDAE.

Tooneel
Let op: Spelling van 1914 Van oudsher is de tooneelspeelkunst bij de burgerij van Paramaribo in eere geweest, en daar de bevolking te klein was om beroepskunstenaars te bekostigen, hadden de liefhebbers vrij spel. Drama's en treurspelen vielen steeds het meest in den smaak. In het journaal van den gouv. Nepveu van 19 Juli 1773 wordt voor het eerst melding gemaakt van een to…

Toovermiddelen
Let op: Spelling van 1914 Zie OBIA.

Toriman
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie BIDENS, CAPERONIA, PRIVA, CARANX HIPPOS en LACTOPHRYS.

Torpedo
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUDINDUSTRIE, blz. 315.

Torquilla-palm
Let op: Spelling van 1914 Zie HOEDEN-VLECHTERIJ, blz. 362.

Torra
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie STEMODIA.

Tortolica
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie COLUMBIDAE.

Tortuga blancoe
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie CHELONIA.

Totemisme
Let op: Spelling van 1914 Het woord totem is afkomstig uit de Indiaansche Algonkin-taal en duidt een symbool aan, dat meestal aan het dierenrijk ontleend en als een mytisch vertegenwoordiger van den stam te beschouwen is. De totem is of een eetbaar, onschadelijk, of een gevaarlijk, gevreesd dier, soms een plant of een natuurkracht, b.v. regen, wind, water (zie Sigm. Freud, …

Tournefortia gnaphalodes
Let op: Spelling van 1914 R. Br. Fam. Borraginaceae. Kokorobaana, Tabaako di piskadoo, ben. e. White lavandel, Sea purslane, bov. e. Heester die aan den zeekant groeit en geheel wit-viltig is; de bladeren zijn lang en smal, naar den top breeder dan aan den voet; de bloemen staan in aan den top omgekrulde, aarvormige bloeiwijzen.

Tournefortia volubilis
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Borraginaceae. Klaas moelaato, Raaboe di Kabaai, ben. e. Klimmende plant met langwerpige meestal 2 c.M. lange bladeren en bloemen die geplaatst zijn in dichotoom-vertakte bloeiwijzen; de vruchten bestaan uit vier kogelronde deelvruchtjes.

Trachinotus
Let op: Spelling van 1914 -soorten worden in het Papiamentsch Pamper genoemd. Trachinotus falcatus (L.) Jord. Fam. Carangidae. Zeevisch. Verspreiding: West-Indië, van Kaap Cod tot Brazilië. De stekelige rugvin is laag, de zes stekels zijn bij de jonge vischjes door een vlies verbo

Trachurops crumenophthalmus
Let op: Spelling van 1914 (Bl.) J. & G. Kabeljauw, Marsbanger, pap. Fam. Carangidae. Zeevisch. Vorspreiding: aan beide kusten van tropisch Amerika, algemeen in West-Indië. Ook gevonden aan de kust van Afrika en in de meeste tropische zeeën. Het lichaam is langwerpig ovaal. De onderkaak steekt vooruit. De oogen zijn groot; de borstvinnen sikkelvormig; de tweede rugvin en de …

Trachycorystes galeatus
Let op: Spelling van 1914 (L.) Eig. & Eig. (Syn. AUCHENIPTERUS MACULATUS C. & V). Noja, n.e. Fam. Siluridae. Zoetwatervisch. Verspreiding: Suriname; Rio Velhas tot de Orinoco en Paraguay. De rugvin en de vetvin zijn kort, de aarsvin is lang, de staartvin schuin afgeknot. De stekel van de rugvin korter dan die van de borstvinnen. De borstvinnen hebben een stekel, die aan bei…

Tractaten
Let op: Spelling van 1914 Zie VERDRAGEN.

Trakranen (Nicolaas)
Let op: Spelling van 1914 Zie MINISTERIE VAN KOLONIËN.

Tramvia
Let op: Spelling van 1914 pap. Vierwielige, open vrachtwagen, door 2 ossen of 1 of 2 muilezels getrokken. De assen zijn dubbel omgebogen, zoodat de bodem laag boven den grond is. Van alles wordt daarop vervoerd: verhuisboedels, levend vee, plantage-producten.

Tranga-bakka-sneki
Let op: Spelling van 1914 n.e. Volgens een door de Gonini-Expeditie medegebracht exemplaar = Herpetodryas fuscus. Een Boomslang.

Trankeer of trankera
Let op: Spelling van 1914 pap. Op de Benedenw. eilanden de algemeene naam voor omheiningen, die noodig zijn om anderer vee te weren. Oudtijds werden ze gemaakt van steen, cactus- en pita-planten; thans ook van prikkeldraad. Trankeeren van steen werden in den slaventijd gemaakt van los gestapelde, ruw bekapte kalksteen en komen hoofdzakelijk voor in de nabijheid der kalkrots…

Trapoen
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie TARPON.

Tras
Let op: Spelling van 1914 sur. Plantersterm, vermoedelijk afgeleid van het Eng. trash, beteekent uitgeperst suikerriet (zie aldaar, blz. 661).

Tras
Let op: Spelling van 1914 tufsteen, vulkanisch puin, als mortel bij metselwerk gebruikt, in vroeger jaren een vrij belangrijk uitvoerproduct van St. Eustatius, dat in geheel West-Indië een zeer goeden naam had; van heinde en ver kwamen schepen om dit product van het eiland te halen, hetgeen aanleiding gaf om in 1804 een recht van uitvoer van 25 cent per vat te heffen. De ui…

Trasloods
Let op: Spelling van 1914 Op de suikerplantages de schuur tot opberging van de tras, die als brandstof in de fabriek gebruikt wordt.

Trassen
Let op: Spelling van 1914 sur. Plantersterm. Zie SUIKERRIET.

Treef
Let op: Spelling van 1914 sur. Trefoe, n.e. Hieronder verstaat men, volgens het zeer verbreide volksgeloof in Suriname, elk voedingsmiddel, waarvan het voortgezet gebruik aanleiding zou geven tot het ontstaan van lepreuze huid veranderingen. Voor zulk een voedingsmiddel heet men dan ‘treef te hebben’. Het is algemeen bekend, dat het gebruik van sommige spijzen, dranken, gen…

Treefdag
Let op: Spelling van 1914 Zie SLANGENVEREERING.

Treefvlekken
Let op: Spelling van 1914 Zie TREEF.

Trees deedee
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie DALECHAMPIA.

Trekkers
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PLANTAGE.

Trens
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PLANTAGE.

Tribulus cistoides
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Zygophyllaceae. Angglo, ben. e. Kruipend plantje met tot 9-bladige, veervormige, saamgestelde bladeren en gele bloemen; de vruchten zijn voorzien van lange scherpe stekels.

Tributers
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUDINDUSTRIE blz. 319.

Trichilia cuneifolia
Let op: Spelling van 1914 Pulle. Fam. Meliaceae. Basra-bruinhart, n.e. Een boom, waarvan het hout niet gebruikt wordt. De inlandsche naam wijst er op dat het hout iets heeft van bruinhart.

Trichilia trifoliata
Let op: Spelling van 1914 Jacq. Fam. Meliaceae. Ceraasji maatsjoe, Sjimaroekoe maatsjoe, cur. Een heester met drietallige bladeren, waarvan de blaadjes ongesteeld en zeer duidelijk versmald zijn aan de basis; het eindblaadje is het grootst, tot 4,5 c.M. lang; de bloemen staan in korte bloeiwijzen in de bladoksels.

Trichoptera
Let op: Spelling van 1914 eene orde van insecten, waartoe de schietmotten of kokerjuffers behooren. Zij hebben in aanleg bijtende monddeelen, die echter door vergroeiing niet tot kauwen geschikt zijn, vier vliezige, meer of minder met haarschubben bekleede, in vorm verschillende vleugels en lange draadvormige sprieten. De gedaanteverwisseling is volkomen. De larven leven in…

Trinaria
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie BOUGAINVILLEA.

Trio
Let op: Spelling van 1914 Zie BOVENL. INDIANEN.

Triphasia trifoliata
Let op: Spelling van 1914 P.D.C. Fam. Rutaceae. Zoete lemmetje, sur. Switi limmiki, n.e. Lamoentsji di Surinaam, Lamoentsji sjimarón, ben. e. Myrtle lemon, bov. e. Heester met 3-tallige bladeren, waarvan het eindblaadje meer dan 2 maal zoo groot is als de zijblaadjes; bij elk blad een rechte, scherpe doorn. De vruchten worden gegeten.

Triplaris coriacea
Let op: Spelling van 1914 Krst. Fam. Polygonaceae. Mangel di Sabaana, cur. Een boom met langwerpige bladeren en eenslachtige bloemen; de bloembladeren der vrouwelijke bloemen zijn bij de rijpe vrucht uitgegroeid tot drie groote vleugels.

Triplaris surinamensis
Let op: Spelling van 1914 Cham. Fam. Polygonaceae. Mierenhout, sur. Mira hoedoe of Dreitin, n.e. Jakoema, arow. Hooge, sierlijke boomen, dikwijls in groepen bijeenstaande, met holle, door tusschenschotten in vakjes verdeelde takken, waarin vaak mieren wonen. De boom in bloei is één groote witte of zeer licht-gele ruiker. De bruine, drievleugelige vruchten worden door den wi…

Triumfetta althaeoides
Let op: Spelling van 1914 Lam. Fam. Tiliaceae. Toriman, n.e. Een boom met sterk behaarde, handlobbige bladeren, gele bloemen en stekelige ronde vruchten.

Triumfetta semitriloba
Let op: Spelling van 1914 Jacq. Fam. Tiliaceae. Wild maho. bov. e. Heestertje met verschillend gevormde bladeren, die 3 meestal uit den voet ontspringende hoofdnerven toonen; bladeren dikwijls gelobd, wit-viltig; de vruchten, in dichte pluimvormige trossen, zijn kogelrond ter grootte van kleine erwten en geheel bedekt met scherpe stekels.

Trochilidae
Let op: Spelling van 1914 KOLIBRIES. Lonkriki, n.e. Bimiti, arow. Toekoesi, kar. De kolibries behooren tot de kleinste vogels en zijn tot Amerika beperkt, waar zij in ongeveer 600 soorten in de tropische streken voorkomen. Hun vederkleed is steeds van metaalglans voorzien. De snavel is priemvormig, maar bij de verschillende soorten uiteenloopend van vorm; de tong bestaat ui…

Troeli
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie MANICARIA.

Troepiaal
Let op: Spelling van 1914 Zie ICTERIDAE.

Troglodytis musculus
Let op: Spelling van 1914 Gado fowroe, n.e. (beteekent Godsvogeltje) Tjo-tjo-fowroe, n.e. Het winterkoninkje, een op de Europeesche soort gelijkend vogeltje, echter lichter gekleurd, met langeren staart en iets grooter. Het vogeltje houdt zich om en bij de woningen op en is bij de bevolking zeer geliefd. Men hangt tegen de huizen kruiken zonder bodem in horizontale richting…

Trogon
Let op: Spelling van 1914 Van het vogelgeslacht Trogon is de in Suriname het meest voorkomende soort Trogon viridis (n.e. Hoedoloso fowroe, houtluisvogel) van boven blauwgroen met gouden weerschijn, van onderen blauw en oranjegeel; het wijfje is van boven grijs.

Trommelstokboom
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie CASSIA FISTULA.

Trommentaal
Let op: Spelling van 1914 Zie BOSCHNEGERS, blz. 163.

Trompet
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie IPOMOEA NIL.

Trompetter
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie ASPREDINICHTHYS, ASPREDO en PLATYSTACUS.

Trompettervogel
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PSOPHIA.

Trompetterzwamp
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie SYMPHONIA.

Tsjananaa
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie EVOLVULUS GLABER.

Tuchtschool
Let op: Spelling van 1914 Zooals op blz. 653 van het art. STRAFSTELSEL is opgemerkt, veronderstelde art. 37 van het op 1 Mei 1869 ingevoerde Wetboek van strafrecht het bestaan van een ‘verbeterhuis’ voor jeugdige veroordeelden, welk verbeterhuis, niettegenstaande de Kol. Staten meermalen…

Tuin-markoesà
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie PASSIFLORA QUADRANGULARIS.

Tupinambis nigropunctatus
Let op: Spelling van 1914 n.e. Sapakara. Arow. Marare. Kar. Serewai. Eene groote hagedis tot de familie der Tejidae behoorende, van boven olijfkleurig met donkere dwarsbanden en dwarsrijen van witte vlekjes langs de zijden van het lichaam. De onderzijde is geel gekleurd, somtijds met zwarte vlekjes, terwijl boven op den kop groote zwarte vlekken voorkomen. Dit dier, dat een…

Turdidae
Let op: Spelling van 1914 Boontjedieven, sur. Met dezen naam worden lijsters aangeduid. Hiertoe behoort Turdus gymnophthalmus, een grijsachtig olijfbruine vogel met gestreepte keel en een naakten gelen kring rond de oogen; zijn gezang doet aan onze merel denken.

Turksch koren
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie MAÏS.

Tweevleugeligen
Let op: Spelling van 1914 Zie DIPTERA.

Tylosorus-
Let op: Spelling van 1914 soorten worden in het Papiamentsch Geepie genoemd. Niet zeldzaam is T. timucu (Walb) J. & Ev. T. marinus (Walb) heet op St. Eust. Gars. Fam. Esocidae. Zeevisch. Verspreiding: Florida Keys tot Brazilië. De beide kaken zijn verlengd, de onderkaak is iets langer dan de bovenkaak; bij jonge vischjes is de onderkaak veel langer. De buikvinnen zitten dic…

Tyrannidae
Let op: Spelling van 1914 TYRANNEN. Aldus noemt men vogels, die de vliegenvangers der oude wereld in Amerika vervangen. Hun vormen-rijkdom is zeer groot, grooter nog dan van de vliegenvangers. In Suriname komen zij in aanzienlijk getal voor; vele soorten behooren tot de gewoonste vogels. Tyrannus melancholicus is groenachtig grijs op de bovendeelen met een oranjeroode kruin…

Uhlenbeck (Gerhard, Hendrik)
Let op: Spelling van 1914 Zie MINISTERIE VAN KOLONIËN.

Uilen
Let op: Spelling van 1914 Zie STRIGIDAE.

Uitgaande rechten
Let op: Spelling van 1914 Zie BELASTINGEN, blz. 84.

Uitlevering
Let op: Spelling van 1914 Uit een oogpunt van volkenrecht moet de uitlevering onderscheiden worden van de uitzetting (zie aldaar). Beide rechts-instituten vloeien voort uit de zoogenaamde souvereiniteit van den Staat, die voor zoover hij zich niet bij verdrag tot het tegendeel verplicht heeft, geen vreemdelingen (zie aldaar) op zijn gebied behoeft te dulden. De afleiding ui…

Uitvoerrechten
Let op: Spelling van 1914 Zie BELASTINGEN, blz. 85.

Uitzetting
Let op: Spelling van 1914 Over de beteekenis van de uitzetting in het volkenrecht en haar verhouding tot de uitlevering vergelijke men het artikel onder dat hoofd. Ook de aldaar behandelde verwijdering van Fransche veroordeelden uit Suriname (zie ook onder DÉPORTÉS) en van Venezolaansche…

Unguis di gaatoe
Let op: Spelling van 1914 bon. Zie PITHECOLOBIUM PLATYLOBUM. cur. Zie MIMOSA DISTACHYA.

Unguis di poesji
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie PITHECOLOBIUM UNGUIS-CATI.

Unguisgaati
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie PITHECOLOBIUM UNGUIS-CATI.

Upeneus
Let op: Spelling van 1914 -soorten worden in het Papiamentsch Barbier genoemd. Een voedselvisch van eenig belang is Upeneus maculatus (Bl) C. &. V., op st. eust. Red Goatfish. Fam. Mullidae, zeevisch. Verspreiding: West-Indië en Brazilië; van Key West tot Rio Janeiro, gewoonlijk a

Urechites luteo
Let op: Spelling van 1914 Britton. Fam. Apocynaceae. Bitterpod, bov. e. Heestertje of liaan met dicht op elkander staande, ellipsvormige bladeren; de vruchten bestaan uit twee rolronde, tot 15 c.M. lange deelvruchten waarin zaden met zaadpluis.

Usselinx (Willem)
Let op: Spelling van 1914 Zie COMPAGNIE (WEST-INDISCHE) blz. 212.

Vaanslag
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie GERRIDAE.

Vaccine
Let op: Spelling van 1914 Zie EPIDEMIEËN.

Vachtluizen
Let op: Spelling van 1914 Zie CORRODENTIA.

Vaillant (François le)
Let op: Spelling van 1914 ook geschreven Levaillant, geb. te Paramaribo in 1753, overl. te Séranne (Champagne) 22 Nov. 1824, was de zoon van een rijk koopman te Paramaribo, afkomstig van Metz. Reeds in zijn vroegste jeugd toonde hij grooten lust tot reizen en tot de studie van de ‘natuurlijke historie’. Onder leiding van zijn vader - zelf een ijverig verzamelaar - legde hij…

Vaillant (mr. Cornelis, Reinhard)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS.

Vampirisme
Let op: Spelling van 1914 Zie AZÉMAN.

Vanilla
Let op: Spelling van 1914 Fam. Orchidaceae. Baniri, n.e. Een geslacht waarvan meerdere soorten in Suriname voorkomen. Het zijn Orchideeën die door middel van hechtwortels klimmen. De meest bekende soort is Vanilla planifolia; de vruchten leveren, na een bewerking ondergaan te hebben, de bekende Vanille-stokjes (zie Tijdschrift West-Indië. Haar-[p. 693]lem 1855, I. blz. 275-…

Vara
Let op: Spelling van 1914 Zie MATEN EN GEWICHTEN.

Veen (mr. Paulus van der)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS.

Veenmol
Let op: Spelling van 1914 Zie ORTHOPTERA.

Veer (Abraham de)
Let op: Spelling van 1914 geb. op Curaçao 8 Jan. 1767, overl. te Paramaribo in den nacht van 1 op 2 Febr. 1838, zoon van Johannes de Veer, Gouverneur van Curaçao, legde zich op Curaçao eerst op den landbouw toe en trad, na aldaar verscheidene posten te hebben bekleed, in 1796 op als ‘Commissaris der bestellingen’ en in 1801 als Ontvanger-generaal en Lid van den Raad van Pol…

Veer (Johannes de)
Let op: Spelling van 1914 geb. te Amst. 19 Maart 1738, overl. op Curaçao 26 Dec. 1796. Zie GOUVERNEURS.

Veeteelt
Let op: Spelling van 1914 Suriname.: De veeteelt is in Suriname nog weinig ontwikkeld en het valt te betwijfelen of voorshands verbetering mogelijk is; want de oorzaak dezer geringe ontwikkeling is voornamelijk het kleine bevolkingscijfer. De volks-klasse is uiteraard eene slechte melkafnemer, want de prijs van de melk is te hoog. De duurte der arbeidskrachten en het gebrek…

Vera (Domingo de)
Let op: Spelling van 1914 Generaal onder Antonio de Berreo, den uit Raleigh's reisverhaal bekenden Gouverneur van Trinidad, nam op 23 April 1593, in naam van den Koning van Spanje, plechtig bezit van de landstreek Guiana. De tekst van de acte van inbezitneming is o.a. te vinden in de Chronological History of the Discovery and Settlement of Guiana, 1493-1668, bij James Rodwa…

Verbena chamoedifolia
Let op: Spelling van 1914 Juss. Fam. Verbenaceae. Lilac verbena, bov. e. Sierplantje met grofgezaagde, langwerpige bladeren en bloemen, die in een schermvormig hoofdje geplaatst zijn, met lange bloemkroonbuis. Gekweekt.

Verbond (Algemeen Nederlandsch)
Let op: Spelling van 1914 Groep Suriname.: Het A.N.V., in 1898 in Nederland opgericht, telde in 1902 in Suriname 19 leden zonder eenig verband. Op raad van den oud-gouverneur van [p. 701] Suriname, Jhr. Mr. T.A.J. v. Asch van Wijck, stelde het Hoofdbestuur in het moederland in dat jaar zich in verbinding met den heer Mr. Dr. C.F. Schoch, die in de kolonie met eenige ingezet…

Verbrande bosch. (het)
Let op: Spelling van 1914 Een weinig beoosten Braamspunt was er lange jaren een groote open plek in het bosch langs de kust van Suriname, met talrijke dorre stammen van verbrande boomen, het verbrande bosch geheeten, dat een uitstekend merk was voor het verkennen van de monding der Suriname-rivier. Tegenwoordig is deze open plek grootendeels weder dichtgegroeid en als ‘kenb…

Verdragen
Let op: Spelling van 1914 Overal waar naast elkaar staande territoriale rechtsgemeenschappen voor gezamenlijke belangen voorzieningen wenschen te treffen, plegen zij dat o.a. te doen in den vorm eener gezamenlijk tot stand gebrachte gemeenschappelijke regeling. Men treft deze gemeenschappelijke regelingen aan bij de nederlandsche rijksgemeenten of provinciën (art. 121 gemee…

Vereeniging voor Suriname
Let op: Spelling van 1914 Deze te Amsterdam gevestigde vereeniging werd in 1876 opgericht (K.B. 14 Dec. 1876 no. 19, Staatscourant 9 Febr. 1877). Het doel der vereeniging is de bevordering der zedelijke en stoffelijke belangen van de Kolonie Suriname. Over haar aandeel in het wetenschappelijk ondeszoek van Suriname zie BESTUURSREGELING,…

Verfhout
Let op: Spelling van 1914 Zie HAEMATOXYLON.

Vergiften
Let op: Spelling van 1914 Dat in een land met zulk een rijke flora als Suriname talrijke planten voorkomen, die gift bevatten behoeft geen betoog. Bij vele in deze Encyclopaedie genoemde planten is vermeld of zij vergiftig zijn en, zoo dat bekend is, welk vergift zij bevatten. Afzonderlijk behandeld zijn het pijlgift (curare) en de verschillende vischvergiften. De litteratu…

Verhof (Dominicus)
Let op: Spelling van 1914 (Dujardin) geb. 4 Febr. 1706 te Bailleul, jezuiet 27 Sept. 1723, priester 1737. Reeds in 1739 werd hij naar Curaçao gezonden om er Van Schelle (zie aldaar) bij te staan en vertaalde zijn naam Dujardin in Verhof. Hij wijdde zich vooral aan het zielenheil der negers en mulatten, maakte zich hun talen eigen en won spoedig hun achting en liefde. Hij be…

Verkeers- en vervoermiddelen
Let op: Spelling van 1914 SURINAME. Hoewel de kolonie niet ligt aan de groote verkeerswegen Europa-West-Indië-Panama en Europa-Zuid-Amerika, bestaat er toch een zeer voldoende stoom vaart verbinding met het moederland, met de Vereenigde Staten en met eenige havens in West-Indië. Zie daarover het art.