DBNL - Encyclopaedie van Nederlandsch West-Indië

Categorie: Geschiedenis en volkskunde > Nederlands West-Indië, 1914
Datum & Land: 22/12/2007, NL
Woorden: 4409

Scharphuizen (Johan van)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS.

Scheepsbouw
Let op: Spelling van 1914 Zie NIJVERHEID, blz. 512.

Scheepvaart
Let op: Spelling van 1914 Zie HANDEL EN SCHEEPVAART.

Schelle (Petrus van)
Let op: Spelling van 1914 ook Clock geheeten, te Brussel geb. in 1695, jezuiet in 1714, priester gewijd 21 Sept. 1726. Gedurende eenige jaren predikte hij in de Zuidelijke Nederlanden tot hij in 1734 naar Curaçao werd gezonden om er pater Cloots, die sedert 1728 zich daar bevond, bij te staan. Gedurende zijn verblijf op Curaçao noemde zich Van Schelle bij voorkeur Clock. Di…

Schelpdieren
Let op: Spelling van 1914 Zie MOLLUSCA.

Schelvisch
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie CYNOSCION.

Schemerimg
Let op: Spelling van 1914 Wanneer de zon onder den horizon is gedaald, verlichten de tegen de wolken en het uitspansel teruggekaatste stralen nog een deel van het aardoppervlak en veroorzaken schemering. Berekeningen hebben aangetoond, dat deze schemering voortduurt, totdat de zon 18° in verticale richting onder den horizon is gedaald. Gedurende dien tijd wordt dus schemeri…

Schepper (Gerard van de)
Let op: Spelling van 1914 Zie GOUVERNEURS.

Schijtnoot
Let op: Spelling van 1914 sur. en ben. e. Zie JATROPHA CURCAS.

Schilders en teekenaars
Let op: Spelling van 1914 Zie PLAATWERKEN, enz.

Schildluis
Let op: Spelling van 1914 Zie RHYNCHOTA.

Schildpadden
Let op: Spelling van 1914 Zie CHELONIA.

Schildpaddenteelt
Let op: Spelling van 1914 Zie VISSCHERIJBEDRIJF.

Schildvarken
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie XENARTHRA.

Schildvleugeligen
Let op: Spelling van 1914 Zie COLEOPTERA.

Schimpf (Charles, Pierre)
Let op: Spelling van 1914 geb. 13 Febr. 1813 in het kamp te St. Omer (Frankrijk) waar zijne ouders toen verblijf hielden, overl. te 's Gravenh. 31 Dec. 1886, begon zijn loopbaan in 1827 als soldaat bij de Infanterie v.h. Nederl. leger en werd in 1830 bevorderd tot 2den Luitenant. Krijgsgevangene te Bergen in Henegouwen, ontvluchtte bij in 1831 en werd bij de 14de afd. Infan…

Schizodon fasciatus
Let op: Spelling van 1914 (Sp.) Ag. (Syn. ANOSTOMUS FASCIATUS (Sp.) Gthr.). Njamsi fisi, n.e., Warakoe, kar. of war. en n.e. Fam. Characidae. Zoetwater visch, Verspreiding: Brazilië, Guiana Nicaragua. De kop is breed met kleinen mondspleet. De korte rugvin staat midden op den rug, er is een vetvin, de staartvin is diep gevorkt, de aarsvin klein, de buikvinnen zijn beneden d…

Schmidt auf Altenstadt
Let op: Spelling van 1914 (jhr. Johann, George, Otto, Stuart von) geb. 5 Jan. 1806 te St. Oedenrode, overl. te 's Gravenh. 7 Aug. 1857, werd in 1820 aangesteld tot kadet bij de Militaire [p. 623] school te Semarang en in 1823 bevorderd tot 2n Luit. in welken rang hij deelnam aan de onderdrukking van den opstand van Dipo Negoro. In 1829 werd hij 1e Luit., in 1832 adjudant va…

Schobbejak
Let op: Spelling van 1914 pap. Zie POMATOMUS.

Schomburgk (sir Robert, Herman)
Let op: Spelling van 1914 geb. 5 Juni 1804 te Freyburg a.d. Unstrut, overl. 11 Maart 1865 in Schönberg bij Berlijn, werd in Naumburg als koopman opgeleid, ging in 1829 naar de Ver. Staten en vandaar in 1830 naar West-Indië. In 1835 ondernam hij met steun van het aardr. genootsch. te Londen een wetenschappelijke reis in Britsch-Guiana, die 4 jaar duurde. Op deze reis - waarv…

Schopsteelhout
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie BOCAGEA.

Schorpioen
Let op: Spelling van 1914 Zie ARTHROGASTRA.

Schorpioenspin
Let op: Spelling van 1914 Zie ARTHROGASTRA.

Schottegat
Let op: Spelling van 1914 Zie WILLEMSTAD.

Schubvleugeligen
Let op: Spelling van 1914 Zie LEPIDOPTERA.

Schuitbekreiger
Let op: Spelling van 1914 Zie ARDEIDAE.

Schulpritsen
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie AARDKUNDE, blz. 6.

Schumann (Christian, Ludwig)
Let op: Spelling van 1914 geb. 28 Aug. 1749 te Pilgerhut (Berbice), overl. in 1794 of 1795 in Brüdergarten, Trankebaar (Britsch-Indië), zoon van Theophilus Salomo Schumann, was onder de Arowakken werkzaam op den zendingspost Saron aan de Saramacca-rivier, daarna op de Hoop aan de Corantijn. De pogingen, om de Karaïben met het Evangelie bekend te maken, faalden, hoewel Schum…

Schumann (Theophilus, Salomo)
Let op: Spelling van 1914 geb. 1 Juli 1719 te Grabow, bij Burg in Saksen, overl. 6 Oct. 1760 te Pilgerhut in het toen Nederlandsche Berbice, werd in 1738 student in de theologie te Halle en in 1740 leeraar aan het paedagogium aldaar; in 1743 ging hij tot de Broedergemeente over, was van 1743-1745 leeraar aan het theol. Seminarium dezer gemeente te Lindheim, daarna te Marien…

Schurftmijt
Let op: Spelling van 1914 Zie ACARINA.

Schutterij
Let op: Spelling van 1914 Zie KRIJGSMACHT.

Sciadeichthys emphysetus
Let op: Spelling van 1914 (Müller & Troschel) Jord. & Everm. (Syn. ARIUS EMPHISETUS, (M & Tr.) Gthr.). Koema-Koema, n.e. Fam. Siluridae. Zeevisch, aan de zandige kust en in de riviermonden. Verspreiding: Suriname. Er zijn zes voeldraden; de bovenkaaks-voeldraden zijn plat en reiken tot het midden of tot het einde van de rugvin. Er is eene vetvin. Staartvin diep gevorkt; kle…

Sciadeichthys luniscutis
Let op: Spelling van 1914 (C. & V.) Eig. (Syn. ARIUS LUNISCUTIS, C. & V.). Geelbagger, sur., Jarabakka, arow. en n.e. Fam. Siluridae. Zeevisch. Verspreiding: Suriname tot Rio Janeiro. De kop is plat, veel lager dan breed. De oogen klein. De tusschen-oogruimte is breeder dan de bek lang is. Er zijn zes voeldraden. De bovenkaaks-voeldraden reiken ongeveer tot het einde van de…

Sciadeichthys parkeri
Let op: Spelling van 1914 (Traill) Eig. (Syn. ARIUS QUADRISCUTIS, Cuv. & Val.). Fam. Siluridae. Een visch uit modderige riviermonden. Verspreiding: Suriname, Guiana tot Para. De tanden op het verhemelte zijn korrelig en vormen twee groote ovale plekken. Er zijn zes voeldraden. De kop is van boven beenig; de huid zonder schubben; vetvin bijna zoo lang als de aarsvin. Volgens…

Sciadeichthys proops
Let op: Spelling van 1914 (C. & V.), J. & E. Christus-visch, Crucifix-visch, sur. Koepira, n.e. Op Coronie Korassi genoemd. Fam. Siluridae. Zeevisch. Verspreiding: van Porto Rico tot Suriname en zuidelijk tot Pernambuco. De kop is plat, de rugplaat groot, vlindervormig, van voren met een inham waarin de punt van het voorhoofds-uitsteeksel past. Er zijn zes voeldraden en een…

Scleria lithosperma
Let op: Spelling van 1914 Sw. Fam. Cyperaceae. Mountain grass, bov. e. Een grasachtige plant met driekanten stengel; de vruchtjes glimmend wit; bladeren tot 0,3 cm. breed.

Scleria mitis
Let op: Spelling van 1914 Berg. Fam. Cyperaceae. Oeman baboen-nefi, n.e. Een plant die veel op S. secans gelijkt, maar minder scherpe bladeren heeft.

Scleria secans
Let op: Spelling van 1914 Urb. Fam. Cyperaceae. Baboen-nefi n.e. Een Cypergras met min of meer klimmenden, scherp driekanten stengel en zeer scherpe bladaren, die bij aanraking de huid sterk verwonden.

Sclerolobium paniculatum
Let op: Spelling van 1914 Vog. Fam. Leguminosae. Djedoe, n.e. Een groote boom, die tijdens het rijp zijn der vruchten de bladeren afwerpt. Het hout wordt gebruikt voor het maken van booten.

Scomberomorus
Let op: Spelling van 1914 -soorten noemt men op de Beneden w. Eilanden Koningsvisch. Een uitmuntend voedsel levert Scomberomorus cavalla (C. & V.) Dr. & F.; Fam. Scombridae. Zeevisch. Verspreiding: de tropische atlantische zee, gaande noordelijk tot Kaap Cod, zuidelijk tot Brazili

Scoparia dulcis
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Scrophulariaceae. Sisibi-wiwiri, n.e. Skoobia, ben. e. Sweet broom, bov. e. Een zeer algemeen voorkomend onkruid, met kleine, witte bloemen en sterk vertakte stengels. Het uit de bladeren geperste vocht, met melasse gemengd wordt gebruikt om den mond der kinderen bij zuurte te wasschen.

Sea grape
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie COCCOLOBA UVIFERA.

Sea lavendel
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie HELIOTROPIUM CURASSAVICUM.

Sea peas
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie CANAVALIA.

Sea purslane
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie TOURNEFORTIA GNAPHALODES.

Sea wine
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie IPOMOEA PES CAPRAE.

Sebi-jari
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie GROENTEN en PHASEOLUS LUNATUS.

Securidaca volubilis
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Polygalaceae. Todo-tetei, n.e. Een liaan met fraaie paarse bloemen, die veel aan de vlinderbloem der Papilionaceae doen denken.

Sedré
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie CEDRELA.

Sekrepatoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Schildpad in 't algemeen.

Sekrepatoe-trapoe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie BAUHINIA.

Sekrepatoe-wiwiri
Let op: Spelling van 1914 n.e, Zie ILEX.

Selene vomer
Let op: Spelling van 1914 C. & V. Karikabaai en Paardekop, pap. Fam. Carangidae. Zeevisch. Verspreiding: aan beide kusten van tropisch Amerika; van kaap Cod tot Brazilië en van Californië tot Peru. Zeer algemeen aan zandige kusten. Het lichaam is zijdelings gedrukt en zeer hoog. Kop kort en diep, vooroogbeentje zeer diep. Mond klein. De schubben zijn [p. 625] klein, de kop …

Senna
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie TEPHROSIA CATHARTICA en T. CINEREA.

Senneblaar
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie CASSIA OBOVATA.

Sepoe of sepoen
Let op: Spelling van 1914 Katoenen beenband van Boschnegers en Indianen.

Sergeantsklooten
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie HENRIETTEA.

Sering der antillen
Let op: Spelling van 1914 sur. Zie MELIA.

Seriola
Let op: Spelling van 1914 -soorten, in het Papiamentsch Brasiel. Een voedselvisch van belang is Seriola lalandi, C. & V. Fam. Carangidae. Zeevisch. Verspreiding: West Florida tot Brazilië. De schubben zijn klein. De eerste rugvin heeft zeven lage stekels, de tweede rugvin is zeer

Serjania curassavica
Let op: Spelling van 1914 Radlk. Fam. Sapindaceae. Behoekoe, ben. e. Slingerplant met ranken en veervormig samengestelde bladeren, meestal 5-tallig; de blaadjes zijn grof gekarteld; de vruchten zachtharig en voorzien van drie groote vleugels.

Sesamum indicum
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Pedaliaceae. Abongra of Abonjera, n.e. Sjosjolie, ben. e. Kruidachtige plant met zeer lange, gesteelde, lancet- tot lijn-vormige, zwak gegolfde bladeren. De vruchten zijn voorzien van dwarsstrepen. Uit de zaden wordt de bekende sesam-olie gemaakt. In Suriname wordt de plant alleen nog op Coronie gekweekt. Op Curaçao wordt ze overal tusschen…

Sesbania aegyptiaca
Let op: Spelling van 1914 Pers. Fam. Leguminosae. Doifi pesi, n.e. Een in de tuinen voorkomende heester.

Sesbania grandiflora
Let op: Spelling van 1914 Pers. Fam. Leguminosae. Tiger tongue, bov. e. Boom met veervormig samengestelde bladeren, die meer dan 30 blaadjes dragen; bloemen met een blad van meer dan 4 cm., peulen dun, tot 2 dm. lang. Gekweekt.

Shame lady shame
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie MIMOSA PUDICA.

Shellplant
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie COSTUS SPECIOSUS.

Sibi-boesi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zware regenbuien, die als het ware het bosch (boesi) schoonvegen (sibi).

Sida acuta
Let op: Spelling van 1914 Burm. Fam. Malvaceae. Soapbush, bov. e. Nederliggend heestertje met smal langwerpige, tot 5 cm. lange, scherpgezaagde bladeren en gele bloemen, alleenstaand in de oksels der bladeren.

Sida cordifolia
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Malvaceae. Mash mellow, bov. e. Rechtopgroeiend plantje met hartvormige, tot 6 cm. lange, dichtviltige bladeren; bloemen in klein aantal in de bladoksels; bloemkelk dichtviltig behaard.

Sida spinosa
Let op: Spelling van 1914 L. Fam. Malvaceae. Jeerba foekoe, ben. e. Rechtopgroeiend plantje met eenigszins hartvormige tot 3 cm. lange blaadjes; bloemen op tot 2 cm. lange stelen alleen staande in de bladoksels; kelk zachtviltig.

Sida spinosa L. var. Angustifolia
Let op: Spelling van 1914 Gris. Fam. Malvaceae. Bassoora Pleintsji, Foengfoeng homber, ben. e. Rechtopstaande plant met lijnvormige tot 0,5 cm. breede en 4 cm. lange, viltig-behaarde bladeren; de bloemen, die in 2- of 3-tallen in de oksels der bladeren staan, vormen een eindelingsche tros; bloemkelk zacht viltig.

Sidderaal
Let op: Spelling van 1914 Zie ELECTROPHORUS.

Sideroxylon foetidissimum
Let op: Spelling van 1914 Jacq. Fam. Sapotaceae. Mastictree, bov. e. boom met leerachtige, langwerpige bladeren; de bloemen zijn klein en staan in dichte schijnkransen langs geheele stukken van de takken, waar de bladeren zijn afgevallen.

Sideroxylon guyanense
Let op: Spelling van 1914 A. DC. Fam. Sapotaceae. Riemhout, sur. Lo-hoedoe of Ro-hoedoe, n.e. Een groote boom waarvan het hout gebruikt wordt om er roeiriemen en parels (zie aldaar) van te maken.

Sieja blanko
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie BURSERA SIMARUBA.

Sieja korraa
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie BURSERA BONAIRENSIS.

Sieksi joeroe
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie RHYNCHOTA.

Siengrassi
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie BROMELIA.

Siengri-kwari
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ERISMA.

Sieraden
Let op: Spelling van 1914 Zie BENEDENL. INDIANEN, blz. 102, BOSCHNEGERS, blz. 162, BOVENL. INDIANEN, blz. 171, 1…

Sika
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie SIPHONAPTERA.

Sikiana
Let op: Spelling van 1914 Zie BOVENL. INDIANEN, blz. 175.

Sikwa
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie LUFFA.

Silk cotton purslane
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie PORTULACA HALIMOIDES.

Silk cotton tree
Let op: Spelling van 1914 bov. e. Zie CEIBA.

Silverfish
Let op: Spelling van 1914 st. eust. Zie TARPON.

Simaroeba
Let op: Spelling van 1914 sur. en n.e. Volgens Kappler, Surinam, blz. 23, zou de Simaruba officinalis in het hoogere binnenland en in de savannestreek veelvuldig voorkomen. De stam wordt 3 voet dik en vertakt zich eerst op 30 tot 40 voet hoogte. Het hout is licht en wit. Daaruit gezaagde planken zijn niet bestand tegen vochtigheid. De bittere bast wordt tegen dysenterie geb…

Simiae
Let op: Spelling van 1914 De Apen behooren, met den mensch, tot de Orde der Simiae (zie MAMMALIA). Dat zij met recht in één Orde worden gebracht, berust op de overeenkomst in bouw. Al is de klove tusschen mensch en aap met betrekking tot de ontwikkeling der hersenen ook nog zoo groot, de…

Sinaasappelen
Let op: Spelling van 1914 Zie VRUCHTEN EN VRUCHTBOOMEN.

Sinamarie
Let op: Spelling van 1914 Zie GRENZEN VAN SURINAME.

Singels
Let op: Spelling van 1914 sur. Van het Engelsche shingle. Langwerpig-vierkante plankjes (1½ voet lang en 4 tot 8 duim breed) van bijlhout, bolletrie, bruinhart en siengri-kwari (Erisma uncinatum), waarmede in vroeger jaren te Paramaribo en nu nog daarbuiten de huizen gedekt worden. Soms ziet men dat ze na eenige jaren gekeerd worden. Zij vormen een koelere dakbedekking dan …

Sint Anna baai
Let op: Spelling van 1914 Zie Curaçao, blz. 252 en 256.

Sint Christoffel
Let op: Spelling van 1914 De hoogste berg van Curaçao (zie aldaar blz. 252).

Sint Eustatius of Statia
Let op: Spelling van 1914 I. Aardrijkskundig overzicht.: Ligging, vorm en grootte.: Op de kaart van ‘de groote ende kleyne Eylanden van West-Indiën’ in Johannes de Laet's Beschr. v. West-Indiën, Leyden 1625, heet het eiland ‘Stacio’ in den tekst (blz. 29) ‘St. Estasio.’ Het is een der Bovenwindsche Eilanden, ligt tusschen 17° 28' en 17° 32' N.B. en 62° 56' en 63° W.L. van G…

Sìnt-Martin
Let op: Spelling van 1914 I. Aardrijkskundig overzicht.: Ligging, vorm, grootte.: Het eiland, door Columbus op diens tweede reis 11 Nov. 1493 ontdekt en naar den Heilige van dien dag St. Martin (de Tours) genoemd (zie nader Dornseiffen), ligt tusschen 18° en 18°7' N.B. en 63° 1' en 63° 10' W.L v. Greenwich en is het grootste en noordelijkste van de drie Bovenw. eilanden. De…

Sintebiebo
Let op: Spelling van 1914 ben. e. Zie ALOË VERA.

Siparì
Let op: Spelling van 1914 kar. en n.e. Zie POTAMOTRYGON.

Siphonaptera
Let op: Spelling van 1914 vlooien, eene orde van insecten. Zij hebben zuigende monddeelen, kleine sprieten, die in een groef geborgen worden, geen vleugels, eene volkomen gedaanteverwisseling en zijn in het bijzonder ook gekenmerkt door zijdelings saamgedrukten lichaamsvorm. Merkwaardig zijn verder de drie duidelijk gescheiden, gelijk gevormde borstringen. De achterpooten z…

Siri-Brédébon
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie ARTOCARPUS INTEGRIFOLIA.

Sisal
Let op: Spelling van 1914 Agave rigida var. Sisalana, fam. Liliaceae. De sisal is een agave, waarvan de bladeren een uitstekende vezel (hennep: men spreekt van sisal-hennep) leveren, geschikt voor het maken van touw. Op de Bahama-eilanden, in Yucatan en elders heeft deze cultuur reeds lang vasten voet en zij levert niet onbelangrijke voordeelen op. Het is een echte woestijn…

Sisibi-wiwiri
Let op: Spelling van 1914 n.e. Zie SCOPARIA.