KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

Chinese coromandel-schermen
Verwijst naar een type Chinese kamerschermen die doorgaans een zeer forse omvang hadden, tot wel drie meter hoog en zes meter breed, met twaalf panelen van gelakt en verguld hout. Coromandel-schermen bevatten ingesneden en gelakte decoraties en hebben vaak een brede rand om het hoofdonderwerp. De naam is afkomstig van een deel van de kust van Zuidoost-India bij Madras, waar goederen uit het Verre Oosten werden overgeslagen om verder door de Engelse East India Company naar Europa te worden vervoerd. Coromandel-schermen werden voornamelijk in de 17de en 18de eeuw in China gemaakt voor de Europese markt

Chinese red
Een ongestandaardiseerde naam voor veel rode pigmenten, waaronder diverse chroomrode kleuren, cinnaber, rood kwiksulfide en vermiljoen

Chinese yellow
Een ongestandaardiseerde naam die is gebruikt voor diverse pigmenten, waaronder geel oker en koningsgeel

choes
Verwijst naar een van de meest voorkomende vormen van oinochoai. Dit type, meestal in roodfigurige stijl, heeft een klaverbladmond (met drie schenktuiten) en een bolvormige buik met een doorlopende kromming van hals tot voet. De chous was een standaardmaat, het equivalent van circa 3,28 liter. De choes waren vooral verbonden met de Anthesteria, een Atheens festival ter ere van de wijn, de wijngod Dionysos en de doden. De tweede dag van het festival droeg de naam Chous. Het was de gewoonte om tijdens het festival wijn te drinken en plengoffers op graftomben te schenken uit choes. Roodfigurige miniatuurchoes, versierd met taferelen van spelende kinderen, werden waarschijnlijk als feestgeschenken aan kinderen gegeven of geofferd op kindergraven

Chondrichthyes
Een klasse van zeer oude gewervelde dieren waaronder haaien, roggen, vleten en draakvissen, die zich kenmerken door een kraakbeenachtig skelet en de typische aanwezigheid van een rudimentaire ruggengraat in de jonge dieren die geleidelijk wordt vervangen door kraakbeen, een relatief groot hersengewicht ten opzichte van de lichaamsgrootte, in de milt geproduceerde rode bloedcellen en speciaal weefsel rond de geslachtsklier in plaats van beenmerg, een uniek orgaan van Leydig en een epigonaal orgaan dat onderdeel kan zijn van het immuunsysteem, een taaie huid bedekt met huidtanden, vijf tot zeven kieuwen, inwendige bevruchting, jongen die afhankelijk van de soort levend geboren worden (ovovivipare soorten) of uit een ei ter wereld komen (ovipare soorten), en door het feit dat ze voornamelijk ectotherm of koudbloedig zijn. Veel levende haaien en roggen behoren tot dezelfde genera als soorten die meer dan 100 miljoen jaar geleden in de zeeën van het Krijt zwommen

Christadelphians
Een christelijke geloofsgemeenschap die in 1848 in Richmond (Virginia) in de Verenigde Staten is gesticht door John Thomas (1805-71), die voorheen een volgeling was geweest van Thomas en Alexander Campbell. John Thomas wilde terugkeren tot de geloofsovertuiging en de praktijken van de eerste discipelen, vandaar de naam, die 'broeders van Christus' betekent. De naam werd tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog aangenomen ter rechtvaardiging van het pacifisme van de gelovigen. Thomas verwierp de doctrine van de Heilige Drie-eenheid en die van het bestaan van Christus voor zijn geboorte. Christadelphians geloven in de volledige nauwkeurigheid van de Bijbel. Centraal in het geloof van de Christadelphians staat het chiliasme. In het bijzonder geloven zij dat Christus zal wederkomen om een theocratie te vestigen vanuit Jeruzalem. Christadelphians zijn het niet eens over de vraag of alle mensen zullen herrijzen, maar over het algemeen wordt aangenomen dat ieder ander dan de ware gelovige in vergetelheid zal raken. Volwassen volgelingen moeten worden gedoopt door onderdompeling. Er zijn geen gewijde voorgangers en lokale gemeenten worden 'ecclesia’s' genoemd. Christadelphians vervullen geen militaire dienst, gaan niet in de politiek en doen niet mee aan verkiezingen

christenwetenschap
Verwijst naar een christelijke gezindte en beweging die is gesticht door Mary Baker Eddy (1821-1910) en die streeft naar herbevestiging van de christelijke boodschap van verlossing van al het kwaad, met inbegrip van ziekte en zonde. Eddy, die half invalide was en geïnteresseerd in genezing zonder medicijnen, beweerde dat zij in 1866 zonder medische hulp was hersteld van zwaar letsel. Daarna wijdde zij zich aan het herstel van de nadruk op gebedsgenezing die het vroege christendom had gekenmerkt. In 1875 voltooide zij de eerste editie van haar boek 'Science and Health with Key to the Scriptures'. Dit werk en de Bijbel zijn de voornaamste geschriften van de beweging, die veel belang hecht aan de inrichting van leesruimten waar deze boeken een eigen beroep op de lezers kunnen doen. Ook de 'Christian Science Monitor' wordt door het kerkgenootschap uitgegeven. Volgens de leer van Christian Science is onwetendheid de wortel van het menselijk ongemak, de menselijke ziekte. In plaats van medische behandeling te zoeken moet men gebedsgenezers van Christian Science raadplegen voor spirituele genezing. Gezondheid, geluk en heiligheid kunnen worden hersteld door alle aspecten van de levenspraktijk en -houding aan te spreken in overeenstemming met het beginsel van goddelijke harmonie. De eerste Church of Christ, Scientist werd in 1879 in Boston gesticht en het hoofdkwartier van de beweging is daar nog altijd gevestigd

christogram
Vormen die lijken op de letter P die wordt doorkruist door de letter X. Dit zijn chi en rho, de eerste twee letters van het Griekse woord voor Christus. Het wordt gebruikt voor het symboliseren van deze naam in de christelijke iconografie

Christusmonogrammen
Kruisen met het chi-rho-symbool, dat wordt gevormd door de eerste twee Griekse letters in de naam van Christus, waarbij de X-vorm is aangebracht op de poot van de P-vorm in plaats van er dwars overheen. Zo ontstaat een kruis met erbovenop een lus naar rechts

chromotypieën
Kooldruk die op glas met een collodiumlaag is ontwikkeld, waarna de afdruk na het drogen werd verwijderd. Deze techniek, waarvan de naam is bedacht door Claude Léon en T. S. Lambert, was in de Verenigde Staten in gebruik vanaf 1876 tot in de jaren 80 van de 19de eeuw

chroomstaal
Elke staalsoort met chroom als voornaamste element. Het chroom maakt het staal hard en duurzaam

chrysocolla
Een blauwachtig groen pigment dat voortkomt uit een mineraal met dezelfde naam en dat bestaat uit een gehydrateerd kopersilicaat dat vaak vrij silica en ander verontreinigingsmateriaal bevat

Chuan-chen tao
Verwijst naar een belangrijke school of sekte binnen het religieuze taoïsme, in 1163 gesticht door Wang Chuan-yang (1112-1170) nadat hij een kluizenaar had ontmoet die zei een incarnatie van twee van de onsterfelijken te zijn en van wie hij geheim onderricht ontving. Chuan-yang baseerde zich op klassieke taoïstische bronnen en op bronnen buiten de taoïstische traditie, in het bijzonder uit het zenboeddhisme. Elke volgeling van deze school heeft als doel het bereiken van de tao-ervaring door inzicht in zijn eigen geest en aard in relatie tot de tao. De beweging had de voorkeur van de Mongolen, en de tweede patriarch, Chiu Chang-chun, werd uitgenodigd om naar Midden-Azië te komen en te preken voor Dzjengis Khan. De school was immens populair en de gemeenschappen van celibataire monniken bleven actief tot in de 20ste eeuw met het befaamde Klooster van de Witte Wolken in Peking als hoofdkwartier. Dit klooster behoort tot de school van Lung-men (Drakenpoort), een van de belangrijkste van verscheidene bewegingen die zijn voorgekomen uit Chuan-chen tao

Chungwan
Verwijst naar een Chinese neolithische cultuur van circa 6000 tot 3000 v. Chr. De naam Chungwan verwijst naar de Centrale Vlakte van China, die algemeen wordt beschouwd als de bakermat van de Chinese beschaving

Chamba
Verwijst naar een regionale school van Pahari-miniatuurschilderkunst die wordt geassocieerd met de grote staat Chamba in het heuvelgebied van Punjab. Het culturele erfgoed van Chamba is goed bewaard gebleven, een gevolg van de natuurlijk beschermde ligging van de staat. Door de gehele geschiedenis van de Chamba-schilderkunst heen hebben buitenlandse schilders er hun stempel op gedrukt. De schilderijen uit de tweede helft van de 17de eeuw zijn naturalistisch van aard, met een voorkeur voor lichte kleuren, een bijzondere weergave van de handen, en opvallend smalle polsen. In de 17de eeuw werden elementen uit de Basohli-schilderkunst geïntegreerd in de Chamba-schilderkunst, hetgeen leidde tot een warmer kleurgebruik en een meer gestileerde en decoratieve weergave van bomen. Aan het begin van de 18de eeuw kwamen sommige Chamba-schilders steeds meer onder invloed van de Basohli-kunst te staan, maar andere werken uit deze periode zijn in een overwegend inheemse stijl uitgevoerd. De aanwezigheid van kunstenaars uit Jamma wordt eveneens merkbaar aan het begin van de 18de eeuw, vooral in de gezichtstypen, die rechthoekiger van vorm worden. Andere invloeden zijn afkomstig uit de Mogol- en Guler-schilderkunst. Guler-kunstenaars, die vooral een grote invloed hebben gehad, trokken vanaf circa 1770 naar Chamba en brachten hun poëtische en expressieve stijl mee, alsmede een voorkeur voor romantische thema's. De Chamba-schilderstijl heeft zich ook in de eeuwen daarna weten te handhaven, maar in een verbrokkelde vorm

chars-à-bancs
Voertuigen op wielen, vaak met open zijden en gewoonlijk met een permanent of verwijderbaar dak, uitgerust met naar voren gerichte banken of brede zitplaatsen, typisch gebruikt voor toeristische rondritten. Vroege modellen werden door paarden getrokken, latere waren gemotoriseerd

chawan
Specifiek, de ceremoniële theekom die men gebruikt bij Japanse theeceremonies. Het zijn kleine vaten zonder oren en vaak met een onregelmatige of anderszins imperfecte vorm. Traditioneel gemaakt van aardewerk en geglazuurd in zachte tinten. Gebruik 'theekommen' voor vaten met een vergelijkbare vorm die zijn bedoeld om thee uit te drinken, maar niet binnen de context van de Japanse theeceremonie ' zoals kommen die in de achttiende eeuw in Europa werden vervaardigd, al dan niet met schotel

chiliasme
Verwijst naar een christelijke, religieuze ideologie die meestal gebaseerd is op een interpretatie van Openbaring 20:1-7, waarin staat dat de heiligen duizend jaar lang zullen heersen over de aarde, net voor of na de terugkeer van Christus. Vanaf de vroege tijd van het christendom heeft het chiliasme volgelingen gehad, maar het werd vooral populair in de 19de eeuw, toen groepen zoals de Plymouth Brethren en de adventisten apocalyptische en chiliastische ideeën omarmden. Recentelijk hebben sociale wetenschappers de term ook in het algemeen gebruikt voor religieuze groepen die verwachten dat de wereld een plotselinge transformatie zal ondergaan. Dergelijke groepen winnen vaak aan populariteit wanneer er sociale veranderingen gaande zijn of zich een crisis voordoet

Chinees schaken
Strategisch bordspel dat sinds ongeveer 700 wordt gespeeld in China. Net als westers schaken is Chinees schaken waarschijnlijk afgeleid van het Indiase bordspel chaturanga. Het doel van Chinees schaken is het veroveren van de koning of generaal van de tegenstander. Hoewel de speelborden op het eerste gezicht op elkaar lijken, bevat het westerse schaakbord 8x8 rijen velden van afwisselend lichte en donkere kleuren en het Chinese bord 8x8 rijen velden van dezelfde kleur met een extra horizontale lege rij (de 'rivier') tussen de twee helften. Over sommige velden zijn diagonale lijnen getrokken. In tegenstelling tot westers schaken - dat wordt gespeeld op velden met twee verschillende kleuren - wordt Chinees schaken gespeeld op de snijpunten van de lijnen (de 'punten') die samen de velden vormen. Chinese schaakstukken hebben meestal de vorm van platte schijven, vaak zwart en rood van kleur, met Chinese karakters die de rang aanduiden. Onder de stukken bevinden zich een koning (generaal), mandarijnen, torens (strijdwagens), paarden, olifanten (bisschoppen of ministers), katapulten en pionnen (soldaten)

Chinese schriften
Oude schriftvormen uit Azië, met als oorsprong de Shang-dynastie (ca. 1600-1046 v.Chr.). Chinese kalligrafie is ontstaan uit een pictografisch schrift en heeft zich ontwikkeld tot schriftvormen met een groot aantal karakters. Er zijn vroege karakters en pictogrammen aangetroffen op aardewerk en benen voorwerpen van 4000 jaar oud. Er zijn vijf verschillende soorten Chinese kalligrafie: het zegelschrift (zhuanshu), het officiële schrift dat bekendstaat als het klerkenschrift (lishu), het blokschrift dat men standaardschrift noemt (kaishu), het halfcursieve schrift dat men ook lopend schrift noemt (xingshu) en het cursieve schrift dat bekendstaat als grasschrift (caoshu)

chondogyo
Een inheemse Koreaanse godsdienst, gesticht door Choe Suun (1824-1864) in een poging een direct beroep te doen op het religieuze bewustzijn van het Koreaanse volk. Chondogyo was een reactie op het christendom en de traditionele godsdiensten van Korea, maar bevat wel elementen van het confucianisme, taoïsme, boeddhisme, sjamanisme en rooms-katholicisme. Nadat Suun door de regering was terechtgesteld, ontwikkelden zijn opvolgers Choe Si-hyong en Son Piyong-hi de beweging totdat deze was uitgegroeid tot een belangrijke Koreaanse godsdienst. De geschriften van het chondogyo zijn opgesteld door de drie oprichters. In deze religie worden mensen als dragers van goddelijkheid beschouwd en daarom moeten mensen elkaar behandelen ‘als God’. Chondogyo benadrukt de universaliteit van God en pleit voor een coöperatief koninkrijk Gods op aarde dat is gebaseerd op geloof, eenvoud, standvastigheid en oprechtheid. Er bestaat geen idee van eeuwige beloning omdat de godsdienst maar één doel heeft: de wereld gerechtigheid en vrede brengen. Er zijn vijf aanbevolen oefeningen: het reciteren van een formule, elke avond om negen uur, het gebruik van water als symbool van zuiverheid, het bijwonen van een zondagse eredienst, het regelmatig geven van rijst aan de kerk en het gebed (op verschillende voorgeschreven wijzen). Chondogyo speelde een belangrijke rol in de modernisering van Korea na 1894. Het verzette zich na 1919 ook tegen het Japanse imperialisme en legde zich niet neer bij het communisme in Noord-Korea na 1945. Aan het eind van de 20ste eeuw waren er ongeveer drie miljoen leden

chronogrammen
Zinsdelen, zinnen of inscripties waarin de gezamenlijke numerieke waarde van bepaalde letters, meestal met een afwijkende grootte of ander afwijkend kenmerk ten opzichte van de overige letters, een datum, jaartal of tijdperk vertegenwoordigt

chroomvanadiumstaal
Chroomstaal dat een kleine hoeveelheid vanadium bevat, gewaardeerd om de combinatie van sterkte en taaiheid

chair-table
Stoelen met grote rugleuning, die scharnierde zodat ze naar voren kunnen worden gezwaaid om op de armen te rusten, waardoorn het meubel in een tabel veranderd wordt. Stoelen van dit type werden in Europa van de middeleeuwen tot de late 17e eeuw gemaakt en in Amerika tot in de late 19e eeuw

chamber
De verzonken delen van upper stages in Elizabethaanse theaters

Chanoeka
Joods religieus feest ter herdenking van de herinwijding in 164 v. Chr. van de tweede tempel in Jeruzalem nadat deze drie jaar eerder was ontheiligd op bevel van Antiochus IV Epiphanes; zo werd de Syrische koning gefrustreerd in zijn poging om het joodse geloof uit te roeien. Hoewel in het hedendaagse Israël meer de nadruk wordt gelegd op de militaire overwinning van Judas Maccabeus, roept de kenmerkende rite met het ontsteken van de menora ook het verhaal uit de Talmoed in herinnering over de kleine hoeveelheid niet-ontheiligde olie – genoeg voor één dag – die op wonderbaarlijke wijze acht hele dagen in de tempel brandde totdat nieuwe olie beschikbaar was. Chanoeka begint op 25 kislev (in december) en duurt acht dagen. In die periode worden, naast het ontsteken van de ceremoniële kaarsen, geschenken uitgewisseld en spelen kinderen vakantiespelletjes

chanoekalamp
Lampen met acht kleine oliehouders of kaarshouders, één voor elke dag van het Chanoeka-feest. Een negende oliehouder of kaarshouder wordt de sjamasj of dienaar genoemd en wordt gebruikt om de anderen aan te steken. Ze worden vaak verward met de menorah, de heilige kandelaber die in de joodse tempel in Jeruzalem wordt gebruikt en in het boek Exodus wordt beschreven

Chiang Mai
Verwijst naar de periode die is genoemd naar de stad Chiang Mai in noordelijk Thailand. De stijl van deze periode wordt beïnvloed door de lange politieke en religieuze geschiedenis van het gebied. In de architectuur wordt deze periode gekenmerkt door vele wat-tempelcomplexen die Birmese stilistische invloeden, Europese koloniale invloeden en de vernieuwingen van de monnik Khruba Srivijaya in de jaren 30 van de 20ste eeuw weerspiegelen. Prominente tempels uit deze periode zijn de Wat Chiang Man-tempel (1297 n. Chr.) met een vierkante stoepa die sterke Mon-invloeden weerspiegelt, de Wat Umong-tempel (1296 n. Chr.) met een stucwerkconstructie en eveneens zeer duidelijke Mon-invloeden, de Wat Phra Sing Luang-tempel (1345 n. Chr.), waarin een verguld bronzen Boeddhabeeld staat en de Wat Chedi Chet Yot-tempel (1455 n. Chr.), een grafmonument met zeven spitsen op een hoog basement van lateriet, dat is versierd met naar Sukhothai-stijlen gemodelleerde heiligenfiguren. Beeldhouwwerken uit deze periode weerspiegelen Sukhothai-methoden en ademen over het algemeen een sfeer van krachtige sereniteit. In deze periode zijn niet-vergulde bronzen beelden gemaakt en Boeddhabeelden in de m'ravijaya mudr-positie, met de rechterhand rustend op de rechterknie en gestrekt naar de grond wijzend, en gekenmerkt door brede torso's en grote haarkrullen die zijn versierd met de knop van een lotusbloem

chroomgroen
Variabele geelachtige groene kleuren die lijken op de kleur van het pigment chroomgroen, een mix van loodchromaat en Pruisisch blauw

chroomoxydehydraatgroen
Variabele groene kleuren die lijken op de kleur van het pigment chroomoxydehydraatgroen, dat bestaat uit gehydrateerd chroomoxide

chrysocolla
Variabele groene kleur die lijkt op de kleur van het pigment dat ontstaat door het mineraal chrysocolla te malen

chassidisme
Verwijst naar een type joods mysticisme dat wordt gekenmerkt door een ascetische levensstijl, strikte naleving van de geboden en luide, extatische vormen van verering en gebed. Doorgaans wordt aangenomen dat het is ontstaan in Polen in de late 18de eeuw als tegenbeweging in reactie op rabbijnse autoriteit en bepaalde joodse tradities. Chassidisme prefereert gebed boven bestudering van de Torah als een manier om met God te communiceren. Naarmate chassidisme zich over de wereld verspreidde, werd het uiteindelijk geaccepteerd als deel van het orthodoxe judaïsme

chemisette
Accessoires of basiskledingstukken die worden gebruikt om de open of laag-uitgesneden lijfjes van jurken te vullen of die onder een jasje worden gedragen. Ze zijn gemaakt van fijne materialen, al dan niet met mouwen, en werden gedragen van de 18e tot begin 20 eeuw

chausse
Beenharnas gemaakt van maliën, gedragen van de 11e tot de 14e eeuw, dat bestond uit een strook maliën langs de voorkant van het been die was dichtgeregen aan de achterkant en onder de voet, of uit een kous van maliën die rond het been was geregen en onder de knie was vastgezet

chûrula's
Baskische taborfluiten met een licht conische boring, twee toongaten aan de voorkant en een duimgat aan de achterkant

Chen
Verwijst naar een Zuid-Chinese dynastie uit de periode 557 tot 589 n. Chr., de laatste van de Zes Dynastieën. De dynastie werd gesticht in 557, nadat Chen Baxian de Liang-keizer had afgezet; het door de Chen beheerste gebied was evenwel kleiner dan dat van hun voorgangers in de reeks dynastieën. Jiankang, de hoofdstad van de Zes Dynastieën, was een belangrijk cultureel, politiek en religieus centrum waarheen kooplieden en boeddhistische missionarissen vanuit Zuidoost-Azië en India trokken. De schilderkunst, kalligrafie, muziek en dichtkunst beleefden een bloeiperiode, mede dankzij het mecenaat van de Chen-keizers en de aristocratie. De werken van Yao Zui en Xie He laten duidelijk zien dat ook de literaire kritiek en kunstkritiek zich hadden ontwikkeld. Nadat generaal Yang Jian, hertog van Sui, zijn macht in het noorden had gevestigd, nam hij Jiankang in 589 in en vestigde daarmee de Sui-dynastie; heel China was nu verenigd

Chipewyan
Verwijst naar de cultuur van de Chipewyan, het meest talrijke Athabascan-sprekende Indiaanse volk in noord-Canada

Cham
Verwijst naar de stijl die ontstond in het voormalige koninkrijk Champa en later opging in stijlen van de Vietnamese regio en andere delen van Zuidoost-Azië. De Cham-invloed in de Vietnamese regio groeit door de verspreiding van animistische geloven, Javaanse modellen en motieven, en stijlen en geloven met Indiase invloeden. Brahmaanse tempels versierd met vrouwelijke afbeeldingen, ceremoniële rites uitgevoerd ter ere van tot goden verheven helden, en uit het shivaïsme, visjnoeïsme en mahayana-boeddhisme overgenomen religieuze thema's nemen een belangrijke plaats in

Chicago Imagist
Verwijst naar het werk van een groep kunstenaars die na 1945 actief was in Chicago en die in 1959 in de Verenigde Staten landelijke erkenning verwierf na een tentoonstelling in New York waar de groep was aangeduid als de 'Monster School'. In de jaren 60 kreeg de groep meer samenhang en exposeerde zij als de 'Hairy Who'. De stijl is sterk gericht op seksuele fantasieën en agressie ten opzichte van gezagsdragers, en omvat vaak afbeeldingen uit stripverhalen en andere gedrukte media

chronologie
Vakgebied dat de tijd ordent in perioden of afdelingen en men gebeurtenissen plaatst in de volgorde waarin ze plaats hebben gevonden, ofwel op een bepaald tijdstip of binnen een bepaalde periode, ofwel met betrekking tot een vastgestelde tijdsvolgorde

Chippendalebanden
Zwaar versierde boekbanden, gewoonlijk met een omslag van rood marokijnleer, voorzien van fijn afgewerkte gouden randen, vlakken met doorsnijdende of gestippelde lijnen en exotische motieven met dieren, planten en menselijke en mythische figuren in rococostijl. Ook motieven die zijn geïnspireerd door Chinees en uit China geëxporteerd porselein, zoals draken, bloemen en vogels, komen veel voor

Chagga
Te gebruiken om werk te beschrijven dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk dat leeft op de hellingen van de Kilimanjaro in het noordoosten van Tanzania

Cham-Mwana
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk dat leeft in het district Tanale-Waja, de voormalige provincie Bauchi, in het noordoosten van Nigeria

Chibak
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die leeft in de staat Borneo, in het noordoosten van Nigeria

Chipeta
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Mozambique, Malawi en Tanzania leeft

Chlorophora
Genus van Afrikaanse bomen

checkers
Voor zover bekend een van 's werelds oudste bordspellen, dat wordt het gespeeld door twee mensen die tegenover elkaar zitten met tussen hen in een bord met 64 afwisselend lichte en donkere velden. De 24 schijfvormige speelstukken hebben onderscheidende kleuren. Tijdens het spel worden stukken diagonaal naar een aangrenzend leeg veld verplaatst. Om te winnen moet de speler alle stukken van de tegenstander hebben ingenomen of geblokkeerd, zodat ze niet meer kunnen worden verplaatst. Spellen die vergelijkbaar zijn met checkers werden al gespeeld in de tijd van de vroege Egyptische farao's (ca. 1600 v.Chr.), zoals vermeld in de werken van de Griekse schrijvers Homerus en Plato. In de 12e eeuw werd een vroege vorm van het spel aangepast aan de 64 velden van het schaakbord en in de 16e eeuw werd de regel van het verplichte slaan toegevoegd. Zo ontstond het spel dat in wezen hetzelfde is als het moderne checkers

Chicago School
Verwijst in algemene zin naar een laat-19de-eeuwse stroming onder architecten en ingenieurs, met als belangrijkste exponenten Daniel Burnham, William Le Baron Jenney, John Root en het bedrijf van Dankmar Adler en Louis Sullivan, die uiteindelijk zou leiden tot de ontwikkeling van de wolkenkrabber en een duidelijk moderne architectuurstijl; kenmerken waren skeletbouw in staal en ijzer bekleed met metselwerk, eenvoudige uitwendige decoraties, vaak uitgevoerd in rode baksteen of terracotta, afwijzing van historische vormen en toepassing van zware, hoekige geometrische volumes

changko’s
Koreaanse trommen met dubbel vel en een gelakte romp

chinkin-bori
Een techniek voor lakdecoratie waarbij patronen worden gesneden in het gelakte oppervlak, waarna nog meer lak wordt aangebracht en goudfolie of goudstof wordt aangebracht in de ingesneden delen, die worden gecementeerd in de ontwerpen wanneer de lak opdroogt. Deze techniek werd tijdens de Muromachi-periode (1392-1573) in Japan ingevoerd vanuit China, waar zij 'ts'ang-chin' werd genoemd. De techniek was vooral populair in de 18e eeuw

chestnut dye
Een plantaardige verfstof die is gemaakt van extract van de schors van kastanjebomen. Het heeft een donkere kleur en werd in de 19e eeuw in Italië en Zuid-Frankrijk gebruikt voor het maken van een goedkope zwartachtige verfstof voor zijde. Looizuur van de kastanjeboomschors maakt leer zwaar en stevig, met een bleke roodachtige kleur. Kastanje-extract wordt meestal gemengd met andere looizuren, zoals quebracho, mimosa of myrobalans

chrysocolla
Een waterhoudend kopersilicaat met een groene of hemelsblauwe kleur, een stralende glans en een vaak opaalachtige textuur dat wordt gebruikt als een edelsteen. Het wordt sinds 3000 v.Chr. verzameld en gedolven als een halfedelsteen. De doorschijnende tot ondoorzichtige steen is in natuurlijke staat meestal groenachtig of hemelsblauw, maar lijkt echt groen als het wordt vermalen tot een fijn poeder dat als een pigment wordt gebruikt

challa-doek
Doeken, meestal van linnen en vaak geborduurd met religieuze inscripties, om broden (challa) mee te bedekken die vaak in ingewikkelde vlechtvormen worden gebakken en voor de Joodse sabbat en feestelijke maaltijden worden gebruikt

charm quilt
Scrap quilts die in theorie bestaan uit 999 verschillend bedrukte stukjes katoen waarvan er geen twee hetzelfde mogen zijn; altijd uitgevoerd met stukjes stof in één vorm en maat, die in rijen zijn geplaatst

chiffonnière
Franse benaming uit de 18e eeuw voor een meubelstuk waarin rommeltjes en kleine kledingstukken worden opgeborgen. Het is meestal, maar niet altijd, een kleine, lage ladenkast, smaller dan de normale commode. Gebruik 'chiffonnières (zijtafels)' voor kleine kasten waarvan de bovenkant een dressoir vormt

choreeg
In het algemeen te gebruiken voor dirigenten van koren bij toneelstukken in het oude Griekenland. Wordt met name gebruikt voor individuele inwoners van het oude Athene die één van de koren die op een toneelfestival optraden sponsorde, daarbij de leden selecteerde, voor de oefenruimte zorgde en alle onkosten met betrekking tot hun optreden, inclusief kostuums, opleiding en maaltijden betaalde

Chinees papier
Zacht, fijn en meestal lichtgeel onbehandeld papier van bamboevezel, oorspronkelijk uit China. Het is zeer absorberend en wordt meestal gebruikt voor staalgravures, houtsneden en als lithografisch transferpapier. Het verschil met 'Indiapapier' is dat dit laatste zachter is en een lossere vezelstructuur heeft. Oorspronkelijk gemaakt voor de Oxford University Press, als imitatie van papier uit Oost-Azië

chefs
Te gebruiken voor ambtenaren in overheidsinstellingen en instituten, waarvan de rang en mate van autoriteit varieert per instituut, maar die in het algemeen de leiding over een groep of activiteit hebben. Gebruik 'kapiteins (militaire officieren)' voor militaire officieren met dezelfde titel

Chinees kastanjehout
Hout van de soort Castanea mollissima, afkomstig uit China. De boom heeft een sterke weerstand tegen de plaag die het grootste deel van de Amerikaanse kastanjes doodde in de 20e eeuw

chirimía
Spaanse en Latijns-Amerikaanse volksschalmeien, in sopraan- en tenorformaat gebouwd, bestaande uit een kort, driehoekige dubbel riet met een wijde opening en meestal met een pirouette

church keys
Culinair gerei met één driehoekig uiteinde dat wordt gebruikt om drankblikjes open te prikken en één gerond uiteinde waarmee flessen worden geopend. De term is Amerikaans slang en wordt ook gebruikt als synoniem voor zowel blikopeners als flesopeners

Chuuk Eiland
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de bewoners van de Chuuk-eilanden. Het Chuuk-volk versierde zijn houten kommen en de boeg en achtersteven van kano's met gestileerde zeevogel- en vissenmotieven

chitarra's battente
Gitaren uit het zuiden van Italië, bekend uit 17e en 18e eeuw, met een diepe klankkast, een licht gewelfd onderblad, afgeronde zijkanten en een klankgat in het midden gevuld met een ornamentele rozet. De metalen snaren, meestal gerangschikt in vijf dubbele of driedubbele snarenkoren liepen over de kam naar pennen aan de onderkant van de klankkast en werden met een plectrum bespeeld

chocoladekoppen met schotel
Grote koppen om chocolade uit te drinken, meestal met twee handvatten aan de zijkanten, een deksel en een schotel

chopping tool
Prehistorisch stenen werktuig uit het paleolithicum, betere en verfijndere opvolger van de oudere chopper. De steen werd aan twee kanten bewerkt om een scherpe rand te krijgen. De snijrand was niet recht, maar eerder golvend

chorepiscopi
Verwijst naar predikanten in oosterse kerken met een rang tussen priester en bisschop. In de vroege kerk werd deze functie vervuld door de bisschoppen van een landelijk district, en vielen ze onder het gezag van een diocesane bisschop. Chorepiscopi mochten uitsluitend de lagere kerkfuncties bekleden. De functie van chorepiscopus werd afgeschaft bij het Concilie van Laodicea (tussen 343 en 381), maar dergelijke predikanten hebben nog tot in de 8ste eeuw bestaan. Tegenwoordig is chorepiscopus nog slechts als eretitel bewaard gebleven

chief blanket
Navajo schouderdekens die zo zijn geweven dat ze breder zijn dan lang en die horizontaal worden gedragen; ze worden gekenmerkt door een eenvoudig patroon van inslagstroken in gemoireerd inslagweefsel, soms met rechthoeken of ruiten in tapisserieweefsel. Niet geassocieerd met sociale positie

chaîne
Type muurdecoratie dat bestaat uit verticale banden van rustiek uitgevoerd metselwerk, waardoor het oppervlak wordt verdeeld in panelen of vakken. Veel gebruikt in de Franse huisarchitectuur van de 17e eeuw

charrette
De periodes van intensieve, laatste inspanning geleverd door architectuurstudenten om hun oplossing voor een bepaald probleem in de architectuur te vinden binnen de gestelde tijdslimiet

charterpartij
Bevrachtingscontracten waarmee een schip geheel of gedeeltelijk wordt gehuurd voor een bepaalde reis of een bepaalde periode

chemche güls
Motief dat bestaat uit een kruis met brede armen met daaroverheen een X-vorm met smallere armen (waardoor een achtarmige figuur ontstaat). De bredere armen monden meestal uit in een motief van ramshoorns

Chinese speksteen
Chinees marmer met markeringen die zijn ontstaan door fossiele inhoud; wanneer de steen wordt doorsneden, lijkt de vorm van de markeringen op een pagode

chocoladevorm
Holle vorm waarmee men chocoladetabletten, ook pralines en holle chocoladefiguurtjes maakt

chōnin
Klasse van ambachts- of kooplieden die leefden in stedelijke gebieden en worden geassocieerd met de productie van een groot gedeelte van de kunst, muziek, literatuur en drama in Japan tijdens de Edo-periode (1615-1868). Deze klasse omvat zowel rijke financiers en groothandelaars als arme ambachtslieden, venters en dagloners. De term wordt vaak vertaald als 'stadsmensen' of 'stedelingen'

chair-back settee
Kleine bankjes met twee of drie gecombineerde stoelrugleuningen. Ze hebben armleuningen, een rug en poten die lijken op die van de stoelen met open rug uit de betreffende periode

chaise en gondole
Stoelen waarvan de rugleuning een lichte boog naar voren en naar beneden maakt om zo de armleuningen te vormen. Ze worden zo genoemd omdat ze op gondels uit de 18e eeuw lijken

chaise longue
Stoelen die vaak zijn gestoffeerd, een volledige beensteun en meestal armleuningen hebben en zijn ontworpen om in te luieren. Gebruik 'ligstoelen' voor soortgelijke stoelen die buiten worden gebruikt

Charadriiformes
Orde van ongeveer 370 soorten in 17 families, waaronder die van de plevieren, jacana's, steltkluten, kluten, grielen, jagers en alken. Er zijn drie basisvormen: waadvogels die gewoonlijk kleine dieren eten die zich in de modder of het water bevinden, watervogels met zwemvliezen en een dicht verenkleed die in het water duiken om vissen te vangen, vissen van andere vogels afpikken of aas eten, en zeevogels met een dicht verenkleed en zwemvliezen die onder water vissen of ongewervelde dieren vangen en hun vleugels gebruiken om zich voort te bewegen

cheveret
Engelse schrijftafels uit de 18e eeuw met rechthoekig tafelblad waaronder ondiepe laden zitten en vier slanke, taps toelopende poten die zijn verbonden met een plank. Ze zijn vaak van satijnhout gemaakt

chiaroscuro houtsneden
Houtsneden in meestal drie of vier nuances van één kleur. Voor elke nuance wordt een blok gesneden met telkens een deel van de voorstelling. Deze blokken worden over elkaar heen afgedrukt. Term ook gebruikt voor de combinatie van camaïeu-houtsneden en clair-obscur-houtsneden, namelijk een sleutelblok voor de contouren aangevuld met blokken voor de kleurnuances. Vanaf het begin van de 16e eeuw toegepast

chiffonnière
Grote ladenkasten waarop een spiegel is bevestigd. Ze kwamen veel voor aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw

chorografische kaart
Verwijst naar kaarten waarop relatief grote gebieden, bijvoorbeeld landen of continenten, op een kleine schaal worden weergegeven. Behalve staatkundige grenzen en belangrijke steden kunnen op chorografische kaarten ook de natuurlijke configuratie en kenmerken van een gebied zijn opgenomen. Het verschil met 'topografische kaarten' is dat hierop een kleiner gebied is weergegeven

choroschematische kaart
Kaarten waarop met behulp van kleine symbolen, zoals stippen of lijnen, landgebruik of vegetatie wordt aangegeven, zonder dat er hoeveelheden worden uitgedrukt

chromotypieën
Algemene term voor een vel papier waarop met een bepaald proces een afdruk in chromatische kleuren is gemaakt. Kan ook in specifieke zin verwijzen naar reliëfafdrukken van metaalblokken

Chantilly kloskant
Verwijst naar kant die sinds de 18de eeuw wordt gemaakt in Chantilly in het Franse departement Oise. Chantillykant wordt gekenmerkt door zijn verfijndheid en is gemaakt van zijde of linnen. De ondergrond is van een zeszijdig maaswerk en een opvallend bloem- of krulmotief. Latere ontwerpen bevatten linten, naturalistische bloemen en andere motieven op een gespikkelde ondergrond. Chantillykant werd in de 19de eeuw in drie kleuren geproduceerd: wit, zwart en 'blond', de natuurlijke beige kleur van zijde. Er werden grote voorwerpen mee gemaakt, zoals sluiers, sjaals, andere kledingstukken, bedekkingen voor dressoirs en lakens. Chantillykant werd vanaf 1840 nagemaakt als machinale kant

chapeau bra
Platte versie van de twee- of driekantige steek, aangepast voor het dragen aan het hof; is bedoeld om onder de arm te worden gehouden en niet op het hoofd gedragen

château
Gebruik 'kastelen'

chatelaine
Sierkettingen, -spelden of knipsluitingen die meestal om de pols van een vrouw worden gedragen en waaraan bedeltjes, sleutels, buideltjes of andere voorwerpen aan zijn vastgemaakt

chatelainetas
Kleine tassen die aan een riem of gordel hangen en die populair waren van medio tot eind 19e eeuw

châtelet
Kleine Franse kastelen

chauffeuse
Gestoffeerde stoelen met een lage zitting en zeer hoge rugleuning die naast of voor het haardvuur worden geplaatst

cheese toaster
Roosters die worden gebruikt voor het roosteren van brood met kaas boven een open vuur

chekkers
Snaarinstrumenten met toetsenbord, genoemd in teksten uit de 14de tot de vroege 16de eeuw. Een nauwkeurige beschrijving van de constructie ontbreekt, maar er zijn aanwijzingen dat het een soort klavechord betrof. Dit zou hebben geleken op een orgel maar het geluid werd voortgebracht door snaren. De eerste bekende verwijzing dateert uit 1360, toen koning Edward III van Engeland een door Jehan Perrot gebouwd exemplaar schonk aan koning Jan van Frankrijk. Verwijzingen naar klavechords beginnen rond het midden van de 14de eeuw te verschijnen; omdat de klavecimbel pas na 1390 opduikt, wordt aangenomen dat met een 'chekker' geen getokkeld maar een aangeslagen snaarinstrument met toetsenbord werd bedoeld, al geeft de documentatie geen uitsluitsel

Chenghua
Verwijst naar de stijl van geglazuurd porselein die tot ontwikkeling kwam tijdens de latere periode van de Ming-dynastie tussen 1465 en 1487, waarschijnlijk in de Chinese regio Ch'eng Hua. Deze stijl wordt gekenmerkt door het gebruik van het zogenoemde driekleurentype: een onderglazuurlaag in blauw met een bovenlaag in groen en rood. Op porselein van latere datum werden decoraties in vijf kleuren gebruikt

chest on chest
Twee-delige ladekasten, de een gestapeld bovenop de andere

chesterfield
Overjassen, single- of doublebreasted, in geval van single-breasted soms met blinde knoopsluiting, meestal van effen, donkere wollen stof en vaak met een fluwelen kraag. Een type dat oorspronkelijk door mannen werd gedragen in de 18e eeuw en werd aangepast voor vrouwen in de 20e eeuw

cheval dresser
Ladenkasten met een passpiegel aan de ene kant en laden aan de andere kant

chevronkralen
Kralen van getrokken glas met een interne structuur van meerdere geplisseerde lagen in verschillende kleuren. Hierdoor ontstaat een meerpuntig en sterachtig patroon van chevrons om de centrale opening

chien-assis
Kleine, niet beglaasde dakkapellen die licht en ventilatie bieden aan een zolder of andere ruimte onder een schuin dak; werd vooral gebruikt in middeleeuwse gebouwen

chifforobe
Een hoog meubelstuk dat meestal aan één zijde is voorzien van laden en aan de andere zijde ruimte bevat voor het ophangen van kleding. De term heeft zijn oorsprong in het zuiden van de Verenigde Staten en is een samenvoeging van 'chiffonier' (chiffonière) en 'wardrobe' (kleerkast)